2024/11/29

ཀིནྣཽར་སྐད་ཡིག Kinnaur Languge

 ད་ལྟའི་ཀིནྣཽར་སྐད་ཡིག་གི་གནས་སྟངས་ནི་མ་འོངས་བོད་སྐད་ཀྱི་ལུང་བསྟན་ཉག་གཅིག་ཏུ་ངེས།

སྤྱིར་ཀིནྣཽར་མི་དམངས་ནི་རང་གི་ཕ་སྐད་དང་ཧིནྡི་སྐད་ཡིག་གཉིས་ཀ་ཤོད་ཐུབ་མཁན་ཡིན་ཡང་། ཡུལ་སྐད་མི་འདྲ་བ་(བརྒྱད་ལས་གཅིག་ཧིནྡི་དུ་དང་གཞན་བོད་སྐད།)རྣམས་ལས་ཧིནྡི་སྐད་ཡིག་ནི་ཕན་ཚུན་འབྲེལ་གཏུག་བྱེད་པའི་སྐད་ཆ་གཙོ་བོར་བྱེད། དེ་ནི་སློབ་གྲྭ་དང་མཐོ་སློབ་དང་། སྲིད་གཞུང་ལས་ཁུངས། ཚོང་ར། དངུལ་ཁང་སོགས་ཀྱི་སྐད་ཡིག་གཙོ་བོའང་ཡིན། ཁྱད་པར་གཞོན་རབས་པ་རྣམས་ནི་ཧིནྡིའི་གློག་བརྙན་དང་། རོལ་མོ། ལག་འཁྱེར་ཁ་པར། ཚགས་པར་སོགས་བརྡ་འཕྲིན་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱིས་ཤུགས་རྐྱེན་ཆེན་བ་དང་། དེའི་རྐྱེན་གྱིས་ཀིནྣཽ་རང་གི་གླུ་གཞས་གསར་རྩོམ་རྣམས་ཀྱང་ཧིནྡིའི་སྐད་ཡིག་གི་ཤུགས་རྐྱེན་ཆེན་པོ་ཐེབས་ཡོད། ཕྱོགས་གཞན་ནས་མ་འོངས་པར་ཤེས་ཡོན་དང་ལས་ཞུགས་ཀྱི་ཁེ་ཕན་ཐོབ་ཆེད་དུ་མི་རབས་གཞོན་པ་རྣམས་ལ་ཧིནྡིའི་སྐད་ཡིག་སྦྱོང་དགོས་པ་དང་ཤོད་དགོས་པའི་སྐུལ་མ་རྒྱུན་དུ་བྱེད། དེར་བརྟེན་ཁུ་ནུའི་སྐད་ཡིག་ཆུ་རྒྱུག་རྒྱུག་བཤད་ཐུབ་མཁན་ནི་ཕྱི་ཕྱོགས་དང་འབྲེལ་འདྲིས་ཉུང་བའི་རྒན་རབས་པ་དང་དེང་རབས་ཅན་གྱིས་ཤུགས་རྐྱེན་མ་ཐེབས་པའི་མི་རབས་བར་མ་རྣམས་ཡིན། ད་ནི་མི་རབས་རྗེས་མ་རྣམས་ལ་རིག་གཞུང་གི་ཤེས་བྱ་དང་མེས་པོའི་ཤུལ་བཞག་རྣམས་རྒྱུད་འཛིན་བྱེད་ཐུབ་མིན་ལ་དོགས་གནས་ཆེན་པོ་ཡོད།
ཁུངས། NEGI, HARVINDER K U M A R. “LANGUAGE USE, PRESTIGE AND VITALITY OF LANGUAGES IN KINNAUR.” International Journal of Dravidian Linguistics , 2023.

2024/11/26

The Explanation of All the Faults of Intoxicating Slcohol. by Longchenpa

 

The Intelligent Rabbit's Expression of Realization:
the Answer to Questions Like the Sound of the Deity's Drum.

(Derge edition, gtam tshogs, volume Śrī,  fools. 10b7–12a4)

Composed by the Omniscient Longchen Rabjampa Drime Ösal (1308–1364)


The Supreme Hare Said:

Listen to the explanation of all the faults of intoxicating alcohol,
Which, when relied upon, leads to wrong paths.
It becomes the basis of all non-virtuous actions, afflictions, and carelessness,
And causes the decline of both spiritual and worldly prosperity.


1. The Demon of Gossip
When one drinks, and it enters the stomach,
The demon of gossip enters the heart.
Secrets are revealed, and idle talk abounds—
Abstain from intoxicating alcohol from today onwards.


2. The Demon of Blabbering
When one drinks, and it enters the stomach,
The demon of blabbering takes root in the heart.
Arguments, reckless laughter, and mindless singing increase—
Abstain from intoxicating alcohol from today onwards.


3. The Demon of Craving
When one drinks, and it enters the stomach,
The demon of craving arises in the heart.
Insatiable thirst, with no sense of moderation, dominates—
Abstain from intoxicating alcohol from today onwards.


4. The Demon of Instability
When one drinks, and it enters the stomach,
The demon of instability takes over the heart.
Speech becomes unreliable, and behavior changes erratically—
Abstain from intoxicating alcohol from today onwards.


5. The Demon of Forgetfulness
When one drinks, and it enters the stomach,
The demon of forgetfulness emerges in the heart.
Memory fades, and analytical intelligence diminishes—
Abstain from intoxicating alcohol from today onwards.


6. The Demon of Procrastination
The moment one drinks, and it enters the stomach,
The demon of procrastination grips the heart.
Today’s tasks are delayed to tomorrow and beyond—
Abstain from intoxicating alcohol from today onwards.


7. The Demon of Decline
When one drinks, and it enters the stomach,
The demon of decline seizes the heart.
Even present prosperity swiftly erodes—
Abstain from intoxicating alcohol from today onwards.


8. The Demon of Loss
When one drinks, and it enters the stomach,
The demon of loss invades the heart.
Focus is scattered, and accomplishments slip away—
Abstain from intoxicating alcohol from today onwards.


9. The Demon of Destruction
When one drinks, and it enters the stomach,
The demon of destruction descends upon the heart.
Spiritual and worldly abundance are ruined—
Abstain from intoxicating alcohol from today onwards.


10. The Demon of Disease
When one drinks, and it enters the stomach,
The demon of disease grips the heart.
Illnesses like jaundice, fevers, and plagues proliferate—
Abstain from intoxicating alcohol from today onwards.


11. The Demon of Impairment
When one drinks, and it enters the stomach,
The demon of impairment clouds the heart.
The purity of senses diminishes, including vision—
Abstain from intoxicating alcohol from today onwards.


12. The Demon of Bewilderment
When one drinks, and it enters the stomach,
The demon of bewilderment confuses the heart.
Caution is lost, and harmful forces take their chance—
Abstain from intoxicating alcohol from today onwards.


13. The Demon of Harm
When one drinks, and it enters the stomach,
The demon of harm enters the heart.
Conflict, recklessness, and ruin ensue—
Abstain from intoxicating alcohol from today onwards.


A Concluding Counsel:

Alcohol, with its myriad faults,
Destroys virtue and disrupts the holy Dharma.
Those seeking supreme liberation should abandon it entirely,
For drinking increases heedlessness and undermines the Three Trainings.

Even in the practice of secret mantra,
Its use is only a method in rare, secret circumstances.
But for all else, it leads to lower realms and dire consequences.
Thus, the wise ones of past and present condemn intoxicants.

Abandon it today—cast away its lure.
May the mind find joy in the virtuous Dharma!


2024/11/23

སངས་རྒྱས་ལྷ་ཡུལ་ནས་བབས་སའི་ས་གནས་དངོས།

དགེ་རྒན་ཆེན་མོ་རྡོ་རྗེ་དབང་ཕྱུག་གི་ངོ་དེབ་ཟིན་ཐོ་ལས། “ལྷ་ལས་བབས་པའི་གནས་ལ་ལེགས་སྦྱར་གྱི་སྐད་དུ་དེ་བཱ་བ་ཏཱ་ར་ (Devāvatāra) ཞེས་སམ་དེ་བཱ་བ་ཏ་ར་ཎ་ (Devāvataraṇa) སྟེ་ལྷ་ལས་བབས་པ་ཞེས་འབྱུང་། དེས་ན་ལྷ་ལས་བབས་པ་ཞེས་པ་ནི་སྟོན་པའི་མཛད་པ་ཞིག་གི་མིང་དང་མཛད་པ་གང་དུ་མཛད་པའི་ས་གནས་ཀྱི་མིང་དང་ལྷ་ལས་བབས་པའི་མཆོད་རྟེན་གི་མིང་དང་ལྷ་ལས་བབས་པའི་དུས་ཆེན་སོགས་ལ་འཇུག་པར་གསལ། ས་གནས་དེ་ལ་པཱ་ལིའི་སྐད་དུ་སཾ་ཀ་སྶ་ (Saṃkassa) ཞེས་དང་ལེགས་སྦྱར་གྱི་སྐད་དུ་སཱཾ་ཀཱ་ཤྱ་ (Sāṃkāśya) དང་སཾ་ཀཱ་ཤྱ་ (Saṃkāśya) དང་སཾ་ཀ་ཤྱ་ (Saṃkaśya) ཞེས་དག་ཆ་མི་འདྲ་བ་གསུམ་ཙམ་འབྱུང་།” ཞེས་གསུངས་པའི་ས་གནས་དེ་ལ། དེང་སང་སཱཾ་ཀཱ་ཤྱ་ (Sāṃkāśya) འམ་སངྐིསྶ་ (Saṅkissa) ནི་རྒྱ་གར་གྱི་གནའ་བོའི་གྲོང་ཁྱེར་ཞིག་ཡིན། གནས་འདིར་མཉན་ཡོད་ནས་རྒྱང་གྲགས་སུམ་བཅུའི་རྒྱང་ཐག་ཡོད་ཚུལ་«དྷམྨ་པ་དཏྠ་ཀ་ཐཱ་» (Dhammapadatthakathā, iii, 224) སོགས་ནང་པའི་ཡིག་ཆ་ཁག་ལས་གསལ་བས་ཡུལ་གྲོང་འདི་གནའ་དུས་སུ་གལ་ཆེན་ཞིག་ཡིན་པ་བརྗོད་མི་དགོས་པ་ཞིག་རེད།
སངས་རྒྱས་མྱ་ངན་ལས་འདས་རྗེས་རྒྱལ་པོ་མྱ་ངན་མེད་ (c. 304 – 232 BC) ཀྱིས་ནང་པའི་གནས་གཞི་ཁག་ཡར་རྒྱས་བཏང་བ་བཞིན། གནས་འདིར་ཡང་རྡོ་རིང་བཙུགས་པ་སོགས་མཛད་ཡོད་པ་ལས་ད་ལྟའང་རྡོ་བརྐོས་གླང་ཆེན་དང་རྡོ་རིང་གི་ཐོག་ཁེབ་གཉིས་མཇལ་དུ་ཡོད། དེ་བཞིན་གནས་འདིར་སངས་རྒྱས་ཀྱིས་ཞབས་བཅགས་མྱོང་བའི་རྗེས་དྲན་མཚོན་ཆེད་དུ་མཆོད་རྟེན་ཞིག་དང་ལྷ་ཁང་གཅིག་བཞེངས་ཡོད་པ་ལས། མཆོད་རྟེན་གྱི་ཤུལ་རྙིང་དེ་ད་ཆ་ཧིནྡུའི་ཆོས་ལུགས་ཀྱི་དུག་འཇོམས་པའི་སྦྲུལ་གྱི་ལྷ་མོ་ཝི་ཤ་རི་འམ་ (Viśari) མ་ན་སཱ་ (Manasā) ཡི་ལྷ་ཁང་ཞིག་ཏུ་གྱུར་ཟིན།
 གནས་འདིར་ཕྱི་ལོ་ 1842 ལོར་དབྱིན་ཇིའི་མི་རིགས་ཨེ་ལེག་ཟན་ཌེར་་ཁུན་ནིང་ཧམ་ (Alexander Cunningham) གྱིས་གནའ་བོའི་དགོན་པ་དང་ནང་པའི་མཆོད་རྟེན་གྱི་ཤུལ་རྙིང་ཡོད་པ་གསར་རྙེད་བྱུང་།
ཡོངས་གྲགས་སུ་ངོས་འཛིན་བྱུང་བ་ལྟར་ན། སཾ་ཀིསྶ་ (Saṅkissa) ནི་ཡུལ་སཾ་ཀི་ས་བ་སནྟ་པུ་རའི་ (Saṅkisa-Basantapura) ཁོངས་ཀྱི་ཆུ་བོ་ཨིཀྵུ་མ་ཏཱིའམ་ཀཱ་ལཱི་ན་དཱིའི་ (Ikṣumatī, Kālīnadī) བྱང་གི་གཙང་འགྲམ་དང་། ཡུལ་གྲོང་ཀམ་པིལ་ (Kampil, Kampilya) དང་ཀ་ནཽ་ཇི་ (Kannauj, Kānyakubja) གཉིས་ཀྱི་བར་དུ་ཆགས་ཡོད་ལ། ཡུལ་གྲོང་ཧྥ་ཏེ་གར་ (Fatehgarh) ནས་བརྩིས་ན་ནུབ་ཕྱོགས་སུ་མར་ལེ་ཉེར་གསུམ་དང་། ཀཻམ་གན་ཇི་ (Kaimganj) ནས་ལྷོ་ཕྱོགས་སུ་མར་ལེ་ཉི་ཤུ། ཀན་ནཽ་ཇི་ (Kannauj) ནས་བྱང་ཕྱོགས་སུ་མར་ལེ་ཞེ་ལྔའི་སར་ཡོད་ལ། དེ་ནི་རྒྱ་གར་གྱི་ཨུཏྟར་པྲ་དེ་ཤ་ (UP) མངའ་སྡེའི་ཧྥར་རུ་ཁ་བཌ་ (Farrukhabad) རྫོང་ཁོངས་སུ་ཆགས་ཡོད།

2024/11/21

Tibetan song by Menakā from Lithang

White Crane with Beautiful Wings
Solani Lamo! From far away, where have you come?
With head bowed in sadness, to whom do you speak?
Solani Lamo! Whose message of love do you carry?
Ah, yes! Behind the mountain pass, a childhood sweetheart—how is that person?
Ah, yes! How are the heartfelt words, brewing with longing from a distant lover?
Solani Lamo! Crane with beautiful wings,
Solani Lamo! Crane with beautiful wings.

Blue Cuckoo with a Sweet Voice
Solani Lamo! From far away, where have you come?
With your sweet song, to whom do you sing of longing?
Solani Lamo! Whose beloved’s message do you bring?
Ah, yes! Behind the mountain pass, a childhood sweetheart—how is that person?
Ah, yes! How are the heartfelt words, clearer than water and softer than moonlight?
Solani Lamo! Cuckoo with a sweet voice,
Solani Lamo! Cuckoo with a sweet voice.

Yellow Swan in Golden Robes
Solani Lamo! From far away, where have you come?
On your yellow feathers, vermilion dots have fallen.
Solani Lamo! Whose beloved’s messenger are you?
Ah, yes! Behind the mountain pass, a childhood sweetheart—how is that person?
Ah, yes! How are the heartfelt words, mingling longing and sadness, scattered from the depths of the heart?
Solani Lamo! Little golden-headed swan,
Solani Lamo! Little golden-headed swan.

Lyric: Gangpal
Melody Art: Gar Tsering samdrup.
Sing: Menakā (Rinchen Drolma) from Lithang

2024/11/07

ཨ་རིའི་གདོད་མིའི་མི་རིགས་རྩ་མེད་བཏང་ཚུལ།

ཨ་རིའི་གདོད་མིའི་མི་རིགས་རྩ་མེད་བཏང་ཚུལ་ཨ་རིའི་སྲིད་འཛིན་ཉེར་དྲུག་པ་ཐེའོ་ཌོར་རུ་སེ་ཝེལ་ཊི་ལགས་གསུང་དུམ་ཞིགཨ་རིའི་སྲིད་འཛིན་ཉེར་དྲུག་པ་ཐེའོ་ཌོར་་རུ་སེ་ཝེལ་ཊི་ (Theodore Roosevelt) ལགས་ཀྱིས་སྤྱི་ལོ་༡༨༨༦་ལོའི་གཏམ་བཤད་ཅིག་ཏུ་འདི་ལྟར་གསུངས་པ་ཐོ་འགོད་བྱས་འདུག

“ང་ཚོའི་འཚོ་གནས་ལ་བདེ་འཇགས་ཡོད་མེད་ནི་ཨ་རིའི་གདོད་མིའི་མི་རིགས་རྩ་མེད་གཏོང་རྒྱུ་དེ་གཅིག་པུ་ལ་རག་ལས་ཡོད་ཅེས་སྔོན་ཐོན་པས་དེ་སྔོན་ཁྱབ་བསྒྲགས་བྱས་མྱོང་། ང་ཚོས་དུས་རབས་མང་པོའི་རིང་ལ་ཨ་རིའི་གདོད་མིའི་མི་རིགས་ལ་དྲང་གཞག་མེད་པ་བྱས་ཡོད་ལ། ད་རུང་མུ་མཐུད་དེ་ང་ཚོའི་ཡར་ཐོན་ལ་སྲུང་སྐྱོབ་བྱེད་ཆེད་ནོར་འཁྲུལ་གྱི་ལམ་གཞན་ཞིག་སྟེ། འཛམ་གླིང་གོ་ལའི་ངོགས་ནས་དམུ་རྒོད་དང་དམུ་རྒོད་རང་བཞིན་ཅན་གྱི་སྲོག་ཆགས་འདི་དག་མེད་པར་བཟོ་རྒྱུ་དེ་ཡག་པོ་རེད།”
Theodore Roosevelt, the 26th president of the United States. He is recorded as having said this in an 1886 speech:
The Pioneer has before declared that our only safety depends upon the total extermination of the Indians. Having wronged them for centuries, we had better, in order to protect our civilization, follow it up by one more wrong and wipe these untamed and untamable creatures from the face of the earth.(**)
(**""L. Frank Baum's Editorials on the Sioux Nation"". Archived from the original on December 9, 2007. Retrieved December 9, 2007. Full text of both, with commentary by professor A. Waller Hastings


2024/11/03

ཨ་རིའི་སྲིད་འཛིན་ཐེའོ་ཌོར་རཽ་སེ་ཝེལ་ཊིའི་ (Theodore Roosevelt) མི་རིགས་རྩ་མེད་བཟོས་པའི་གཏམ་བཤད།

Theodore Roosevelt
Theodore Roosevelt
ཨ་རིའི་སྲིད་འཛིན་ཉེར་དྲུག་པས་མི་རིགས་རྩ་མེད་བཟོས་པའི་གཏམ་བཤད། ཨ་རིའི་སྲིད་འཛིན་ཉེར་དྲུག་པ་ཐེའོ་ཌོར་་རཽ་སེ་ཝེལ་ཊི་ (Theodore Roosevelt) ལགས་ཀྱིས་སྤྱི་ལོ་༡༨༨༦་ལོའི་གཏམ་བཤད་ཅིག་ཏུ་འདི་ལྟར་གསུངས། 
“ངས་མཐའ་གཅིག་ཏུ་གདོད་མའི་ཨ་རི་བ་རྣམས་ལས་ཤི་ཟིན་པ་རྣམས་ནི་ཡག་པོ་རྐྱང་པ་དེ་དག་རེད་ཅེས་བཤད་མི་ཐུབ། ཡིན་ནའང་ངས་གདོད་མའི་ཨ་རི་བ་བཅུའི་ནང་ནས་དགུ་ནི་ཤི་ཟིན་པར་ཡིད་ཆེས་ཡོད། ངས་ཐ་མའི་བཅུ་པོ་དེ་དག་གི་གནས་ཚུལ་ལ་འདྲི་རྩད་ཆེན་པོ་བྱེད་འདོད་མེད།”

Expressing the frontier anti-Indian sentiment, Theodore Roosevelt believed the Indians were destined to vanish under the pressure of white civilization, stating in an 1886 lecture:
I don't go so far as to think that the only good Indians are dead Indians, but I believe nine out of ten are, and I shouldn't like to inquire too closely into the case of the tenth.[*]

[*] Cary Michael Carney (1999). "Native American Higher Education in the United States". pp. 65–66. Transaction Publications

2024/10/26

ཀིམ་སའེ་རོན་གྱི་གནས་ཚུལ་གསར་པ། Kim Sae ron

ང་རང་དགའ་བའི་ཀིམ་སའེ་རོན་གྱི་གནས་ཚུལ་གསར་པ། 
ཕྱི་ལོ་༢༠༢༢་ལོར་གློག་བརྙན་འཁྲབ་སྟོན་མ་ཀིམ་སའེ་རོན་གྱིས་ཆང་རག་བཏུང་ནས་རླངས་འཁོར་བཏང་བའི་དོན་རྐྱེན་བྱུང་རྗེས་ལོ་གཉིས་རིང་འཁྲབ་སྟོན་ལས་ཕྱིར་འཐེན་བྱས་ཀྱང་། ཉེ་བའི་ཆར་ཁོང་མོ་ཡང་བསྐྱར་འཁྲབ་སྟོན་ནང་ཕྱིར་ལོག་ཐུབ་ཡོད། དེ་ཡང་མ་དངུལ་གྱི་ཚད་དམའ་བའི་གློག་བརྙན་“སྒྲ་སྙན་འཛིན་མཁན་(Guitar Man) ཞེས་པ་ཞིག་གི་ནང་འཁྲབ་སྟོན་བྱེད་བཞིན་པ་མཐོང་རྒྱུ་ཡོད་པ་དང་། གློག་བརྙན་འདི་ཤིན་ཇའེ་ཧོ་ཡིས་བཟོ་སྐྲུན་བྱས་པ་ཞིག་རེད། འདི་ནི་མོ་ལ་དོན་རྐྱེན་བྱུང་རྗེས་མོའི་འཁྲབ་སྟོན་གལ་ཆེ་ཤོས་དང་པོ་དེ་ཆགས་ཡོད་ལ། དོན་རྐྱེན་དེའི་སྐབས་སུ་མོ་ལ་མི་མང་གི་སྐྱོན་བརྗོད་ཚབས་ཆེན་ཞིག་ཕོག་ཡོད། མོ་གློག་བརྙན་ལས་རིགས་ལ་ཕྱིར་ལོག་བྱས་རྒྱབ་རྗེས་འབྲང་པ་དང་མི་མང་གི་ཁྲོད་དུ་བསམ་ཚུལ་འདྲ་མིན་སྣ་ཚོགས་འབྱུང་བཞིན་ཡོད་པ་སྟེ། འགའ་ཞིག་གིས་མོ་ཕྱིར་ལོག་པ་ལ་དགའ་སྣང་བྱེད་བཞིན་པ་དང་ཕྱོགས་མཚུངས་གཞན་དག་གིས་སྔོན་གྱི་རྙོག་གྲ་དེ་ལ་བརྟེན་ནས་ད་དུང་ཡང་སྐྱོན་བརྗོད་བྱེད་བཞིན་ཡོད།