ངོ་སྤྲོད་མདོར་བསྡུས།
ལོ་རྒྱུས།
ས་གནས་འདིའི་མིང་ཐོགས་ཚུལ་ལ་ངག་རྒྱུན་མང་པོ་ཡོད་པ་ལས། ཆེས་གྲགས་ཆེ་བ་ནི་རྒྱལ་ས་ཀ་ཐ་མན་ཌུ་ལྟེ་བར་བྱས་པའི་རྒྱལ་ཁབ་གསུམ་གྱི་འཐུས་མི་གསུམ་གྱིས་རྒྱ་གར་ཨ་སམ་ (Assam) ཀ་མ་རུ་ཀ་མ་ཆ་ཡ་ (Kamaru Kamachhya) རུ་ཡོད་པའི་ར་ཏོ་མཅྖིནྡྲ་ནཱ་ཏ་ཐའམ་ཉ་དབང་མགོན་པོ་དམར་པོ་(Rato Macchindranāth) ཞེས་པའི་དྲང་སྲོང་ཞིག་རྒྱལ་ས་ཀ་ཐ་མན་ཌུའི་ལུང་གཤོང་འདིར་གདན་དྲངས་ཏེ་ཐན་པའི་གནོན་འཚེ་ལས་བསྐྱབས། དེ་ནས་ཁོང་ཡུལ་འདིར་གཏན་འཇག་བཞུགས་པ་སོགས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ཡོད། འཐུབ་ཚབ་དེ་དག་ལས་གཅིག་གི་མིང་ལ་“ལ་ལི་ཏ་”ཞེས་གྲགས་པས་དེའི་དབང་གིས་གནས་འདིར་ལ་ལི་ཏ་ཞེས་ཐོགས་པར་གྲགས་ཚུལ་སོགས་གཏམ་རྒྱུད་མང་།
ས་གནས་འདི་ནི་སྤྱི་ལོའི་སྔོན་གྱི་དུས་རབས་གསུམ་པར་ཀི་ར་ཏའི་རྒྱལ་རྒྱུད་ (Kirat dynasty) ཀྱིས་བཙུགས་ཤིང་ཕྱིས་སུ་དུས་རབས་དྲུག་པར་ལིཙྪ་བི་ (Licchavis) ཡིས་རྒྱ་སྐྱེད་བྱས་པ་དང་། དུས་རབས་བར་མའི་དུས་སྐབས་སུ་མལླས་རྒྱལ་རྒྱུད་ (Mallas, मल्ल वंश) ཀྱིས་སྔར་ལས་ཀྱང་རྒྱ་བསྐྱེད་བྱས་པར་གྲགས།
སྤྱི་ལོ་ 1768 ལོར་ལ་ལི་ཏ་རྒྱལ་ས་འདི་ཉིད་འཐབ་འཛིང་གང་ཡང་མ་དགོས་པར་པྲི་ཐྭི་ན་ར་ཡན་ཤཿ (Prithvi Narayan Shah) ཡིས་གོར་ཁའི་རྒྱལ་པོའི་རྒྱལ་ཁོངས་སུ་བཅུག་པ་རེད།
གྲོང་ཁྱེར་འདི་དང་ཐོག་ནང་བསྟན་ཆོས་ལུགས་ཀྱི་ཆོས་འཁོར་གྱི་དབྱིབས་སུ་ཆགས་ཡོད་པར་བཤད་ལ། ངག་རྒྱུན་ལྟར་ན་སྤྱི་ལོའི་སྔོན་ 250 ལོར་རྒྱལ་པོ་ཨ་ཤོ་ཀས་རང་གི་སྲས་མོ་ཆ་རུ་མ་ཏི་ཁྲིད་དེ་གནས་འདིར་འོངས། སྐབས་དེར་ཁོས་མཆོད་རྟེན་ལྔ་བཞེངས་པ་ལས། བཞི་ནི་པ་ཋ་ནའི་མཐའ་སྐོར་དང་གཅིག་དཀྱིལ་དུ་ཡོད་པར་བཤད།
སྤྱི་ལོ་ 2011 ལོའི་ནེ་པལ་རྒྱལ་ཡོངས་མི་འབོར་ཞིབ་བཤེར་བྱེད་སྐབས་ཁྱིམ་དུད་ 54748 ལ་མི་གྲངས་ 226728 ཡོད་པར་བཤད། 2015 ལོའི་ཟླ་4 ཚེས་ 25 ཉིན་གྲོང་ཁྱེར་དེ་ཡོངས་ལ་ས་ཡོམ་གྱི་གནོད་འཚེ་ཚབས་ཆེན་ཕོག་ཡོད།