ངག་རྒྱུན་དུ་བན་ཁྱི་ལྷག་ལག་ནི་དབྱི་ཤོད་རི་བོ་ཆེའི་“གཙུག་ལག་འཛམ་གླིང་རྒྱན་གཅིག”གམ་“ལྷ་ཁང་ཁྲ་འཁྱིལ་མ”བཞེངས་སྐབས་ {བཞེངས་ཡུན་ལ་1320–1328) ལོ་ངོ་དགུ་ཙམ་འགོར་བ་«སྟག་ལུང་བཀའ་བརྒྱུད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་» (pp. 87.8–90.6) ནང་གསལ།} འཆར་འགོད་པ་གཙོ་བོ་དེ་ཡིན་པ་དང་། ལྷ་ཁང་བཞེངས་སྐབས་དགོན་པས་བསྙེན་བཀུར་དེ་ཙམ་མ་བྱུང་སྟབས། ཁོ་པས་ལྷ་ཁང་གི་བད་མཚམས་ན་བསྒྲིགས་པའི་དུང་དཀར་ཀྱི་ཕྲེང་བ་རྣམས་མགོ་མཇུག་ལྡོག་ཅིང་ཁང་ཐོག་གི་ཆུ་འགྲོ་ཡོད་ཚད་ཁ་ནང་དུ་བསྒྱུར་བ་སོགས་ཚུལ་མིན་གྱི་བྱ་བ་འགའ་བསྒྲུབས། འོན་ཏེ་གཙུག་ལག་ཁང་གྲུབ་ནས་ཚུར་འོང་སྐབས་འབུལ་བ་རྒྱ་ཆེ་དྲགས་ཏེ་ཁོ་པ་འདྲ་ལ་ཞེས་པའི་ལ་སྟེང་དུ་ཐོན་སྐབས་ཕྱི་མིག་གཅིག་བལྟས་པ་ན། འབུལ་དངོས་བཀའ་བའི་ཁལ་མ་རྣམས་སྒ་ཆག་ཟམ་ཐོག་ནས་ད་རུང་མཇུག་རྫོགས་མེད་པར་མཐོང་བས། ཁོང་ལ་ཞེ་འགྱོད་ཚད་མེད་ཅིག་སྐྱེས་ཏེ་བཤགས་པའི་ཚུལ་དུ། “དུང་དཀར་མགོ་མཇུག་ལྡོག་པ་དེ། །དགྲ་ཆུ་སྲིན་གྱི་ཁ་གནོན་ཡོང་བར་ཤོག །ཝ་ཆུ་ནང་ལ་བསྒྱུར་བ་དེ། །བདུད་རྩི་ཕྱི་ལ་མི་ཤོར་བའི་རྟེན་འབྲེལ་ཤོག །”ཅེས་སྨོན་ལམ་བཏབས་པས་དགོན་པ་ལ་རྟེན་འབྲེལ་ཆེན་པོ་ཞིག་འགྲིག་སོར་བར་གྲགས།
ཁོང་གིས་རི་བོ་ཆེའི་གཙུག་ལགས་ཁྲ་འཁྱིལ་མ་བཞེངས་གྲུབ་ནས་ཕྱིར་རང་ཡུལ་དུ་ལོག་སྐབས་ཡུལ་གྱི་སྡེ་དཔོན་སྤོ་ཡོ་དཔོན་གྱིས་ཉིང་རྫོང“ཉིན་སྟོད”ཅེས་པ་དེ་བྱ་དགའ་གཟེངས་བསྟོད་ཀྱི་ཚུལ་དུ་གནང་རྗེས་“ཉིན་རེའི་བན་ཚང་”ཞེས་པའི་ཁྱིམ་རྒྱུད་དེ་ཆགས་སོང་བ་ལས། དེའི་སྔོན་བན་ཚང་སྲིབ་ཀྱི་གྲོང་སྡེ“ར་རྡོ་ཁ༌”ན་ཡོད་པར་གྲགས།
དེས་ན་ངག་རྒྱུན་གྱི་ལོ་རྒྱུས་དེར་ཡིག་ཆའི་ཁུངས་ཡོད་དམ་ཞེ་ན། སྟག་ལུང་ངག་དབང་རྣམ་རྒྱལ་ (1571–1626) གྱིས་བརྩམས་པའི་«སྟག་ལུང་ཆོས་འབྱུང་ངོ་མཚར་རྒྱ་མཚོ་» (p. 625.14–15) དང་རྗེ་དྲུང་འཇམ་དཔལ་ལུང་རྟོགས་ཀྱིས་བརྩམས་པའི་«སྟག་ལུང་བཀའ་བརྒྱུད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་དེབ་ཐེར་རྒྱ་མཚོའི་སྙིང་བཅུད་» (p. 87.13–14) གཉིས་ལས། “འཕྲུལ་གྱི་བཟོ་བོ་བལ་པོ་ཛ་ཡ་དང་། གུང་ཐང་བ་དབང་ཕྱུག་འབུམ། མདོ་ཁམས་པ་བསོད་ནམས་སོགས”ཞེས་པ་མི་སྣ་གཙོ་བོ་གསུམ་གསལ་བ་ལས། མདོ་ཁམས་པ་བསོད་ནམས་ཞེས་པ་དེ་ཡིན་འོས་པ་ལྟར་སྣང་།
Ban Khyi-lha-lag was a famous building architect who was born in the fourteenth century in Khyungpo Tashod, or Khyungpo Meru. His real name was Sonam, or Sonam Bum, ["Sonam Bum" which is found in the Ocean of Wonderful Dharma Stories of Taklung] but he was more commonly known as "Ban-khyi Lhalag" means "Dog with Lard's hands", because he was so good at designing with his hands were like hands of Lha, but he got bad cheracter like a dog.
It is said that Ban Khyi-lha-lag was the main architect of the great Temple named "One of the Ornaments of the World" or "Khra 'khyil ma" at Yi Shod Riwoche. that time The monastery did not pay much attention to the construction of the temple, so he did some improper things, such as reversed white conch shells on the balcony and pouring inside all the water on the roof.
However, when he was returning from the completion of the temple, his offerings were so vast that when he came to the pass called Drala La, he looked back once, he saw that the loads of gifts that he had ordered had not yet been completed on the Ga Chak bridge, So he felt immeasurable remorse and made this confession: May the white conch turned upside down for Subdue the enemies of the sea monsters. May drain pipes turned inward, be an auspicious circumstance for the nectar not to spill out. It is said that by making this prayer, a great auspicious circumstance was arranged for the monastery.
On his way back home, after finishing the constrcture of the Trakhyil temple of Riwoché, the local ruler Po-yo-pon gave him the Nying-Dzong Nyintod as a reward for his work. After that, the family line became known as the Nyinnyi Bentsang. Before that, the Bentsang family was said to have lived in the village in Ra-Do-kha from Srib side [Srib: valley which side doesn't get the sun penetrate].
One might ask, Do these oral traditions have a historical source? There are two texts: "The Marvelous Ocean of Ta-lung Dharma History" (p. 625.14–15) by Taklung Ngawang Namgyal (1571–1626) and "The Quintessence of the Ocean of Tak-lung Kagyü History" (p. 87.13–14) by Jedrung Jampel Lungtok (p. 625.14–15) The three main characters listed here are "the Nepalese artist Jaya, the Gungthangpa Wangchugbum, and the Dhokhampa Sönam", So this seems to be the one called Dhokhampa Sönam was Khyi lha lag.
མཁན་པོ་ཨོ་རྒྱུན་རིག་འཛིན། 2023.03.27