ནུས་མེད་སྐྱེ་བོའི་ཉི་མོ།

རྒྱལ་ཡོངས་ནུས་མེད་སྐྱེ་བོའི་ཉིན་མོའི་རྒྱབ་ལྗོངས།
རྒྱལ་ཡོངས་ནུས་མེད་སྐྱེ་བོའི་ཉིན་མོ་ནི་མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཁབ་ཁག་གིས་མཉམ་ལས་ཀྱིས་འབད་བརྩོན་བརྒྱུད། ནུས་མེད་སྐྱེ་བོ་དག་ལ་ཡང་རང་རང་ལ་དཔོག་པའི་འཇོན་ནུས་རེ་ཡོད་པ་ཁོང་ཚོར་ཉམས་མྱོང་དང་ཤེས་རྟོགས་བྱུང་ཚུལ་གསལ་བསྒྲགས་དང་འབྲེལ་ཐོག་མའི་དུས་ཆེན་སྲུང་བརྩི་༡༩༩༢ ལོར་ཞུས་ཡོད། འདི་ནི་འཛམ་གླིང་ནང་གི་ནུས་མེད་སྐྱེ་བོ་དག་ལ་ཐུགས་ཁུར་ཆེ་བཞེས་ཀྱི་བྱ་གཞག་རླབས་ཆེན་ཞིག་དང་ནུས་མེད་སྐྱེ་བོ་དག་གི་ཐད་ལ་དོན་དངོས་ཀྱི་ཤེས་རྟོགས་གསར་པ་གོང་འཕེལ་དུ་གཏོང་ནུས་པ་སྟེ། དཔེར་ན་ནུས་མེད་ཀྱི་སྐྱེ་བོ་ནི་ཆབ་སྲིད་དང་། དཔལ་འབྱོར། རིག་གཞུང་སོགས་སྤྱི་ཚོགས་ཧྲིལ་པོའི་ནང་ཁྱབ་ནས་ཡོད་པ་རེད།
སྤྱིར་ན་འཛམ་གླིང་གི་མི་མང་ཕྲག་ཁྲིག་ཕྱེད་ལས་བརྒལ་བར་ནུས་མེད་ཀྱི་གནས་སྟངས་ཡོད་པ་སྟེ་སེམས་ཁམས་དང་། གཟུགས་ཁམས། ཚོར་ཤེས་མེད་པ་སོགས་ཀྱིས་མཚོན་ཡོད། ཁོང་ཅག་ས་ཕྱོགས་ཡུལ་གྲུ་གང་ཞིག་ཏུ་ཡོད་ཀྱང་རུང་ནུས་ཤུགས་ཀྱིས་མ་འདང་བ་འམ། སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་གཅད་མཚམས་འོག་ནས་འགུལ་ས་མེད་པའི་གནས་སྟངས་ཚབས་ཆེན་ཞིག་ཆགས་ཡོད། འོན་ཀྱང་འདས་པའི་ལོ་རབས་གཉིས་ཀྱི་རིང་ནུས་མེད་སྐྱེ་བོའི་ཐད་ལ་ལྟ་ཚུལ་གསར་པ་བྱུང་ཡོད་པ་སྟེ། གཅིག་༡༩༨༡ ལོར་རྒྱལ་ཡོངས་ལོ་འཁོར་ནུས་མེད་ཀྱི་ལྷན་ཚོགས་ཚོགས་ཏེ་ཁྱབ་བསྒྲགས་བྱས་ཡོད། གཉིས། ༡༩༨༣ ནས་༡༩༩༢ བར་གྱི་རྒྱལ་ཡོངས་ལོ་རབས་ནུས་མེད་ལྷན་ཚོགས་འཚོགས་ཐོག་ནུས་མེད་སྐྱེ་བོ་དག་ལ་ཡང་སྤྱི་ཚོགས་ནང་ལས་གནས་སོགས་འདྲ་མཉམ་གྱི་ཐོབ་ཐང་དགོས་སྐོར་ཁྱབ་བསྒྲགས་བྱས་ཡོད། །
མདོ་དོན་ལོ་རེའི་ཕྱི་ཟླ་༡༢། ཚེས་༣ ཉིན་པོ་དུས་ཆེན་སྲུང་བརྩི་ཞུ་བཞིན་པ་ལྟར་ཁོ་བོས་ཀྱང་ང་ཚོ་བོད་ཡིག་ཀློག་མཁན་ཚོར་སྐལ་བ་མ་ཆད་ཙམ་དུས་བྲིས།

ཆེས་མཐའ་མཇུག་གི་མི་སྐད།

དེང་སང་མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་ཀྱི་རིག་གཞུང་དང་ཤེས་ཡོན་ཚན་པས་ (UNESCO) འཛམ་གླིང་ཉེན་ལྡན་སྐད་རིགས་ཁག་གློག་རྡུལ་གཅད་ཁྲའི་ནང་དུ་བཏོན་གསལ། དེང་གི་སྐད་རིགས་ ༦༥༠༠ ནང་གི་ཕྱེད་ཀ་ཙམ་ཉེན་ལྡན་སྐད་རིགས་ཀྱི་གནས་སུ་གྱར་ཡོད་ཅིང་དེ་དག་རྒྱལ་ཁབ་མ་འཇིགས་པའི་སྔོན་ནས་སྐད་རིགས་བརླག་འགྲོ་རྒྱུའི་སྔོན་དཔག་གནང་ཡོད། སྤྱིར་སྐད་རིགས་ ༡༠༠ ཙམ་རྦད་དེ་རྩ་མེད་སོང་ཚར་ཡོད་ལ་དེ་དག་ལས་ཁག་གཅིག་ལ་བརླགས་ཤུལ་གསལ་པོ་ཡང་མེད་མོད་ཁག་གཅིག་ལ་སྒྲ་འཇུག་དང། བརྙན་ཕབ། ཟིན་ཐོར་བཀོད་པ་སོགས་གཞི་བྱས་ཏེ་མཇུག་མཐའི་ཕ་སྐད་སྨྲ་བ་པོ་སུ་ཡིན་པ་ང་ཚོས་ཏན་ཏན་གསལ་པོ་ཤེས་ཐུབ་ཀྱི་ཡོད། དེས་ན་ཤི་ཟིན་པའི་སྐད་རིགས་བརྒྱ་ཕྲག་ལས་མཇུག་མཐའི་ཕ་སྐད་སྨྲ་བ་པོ་བཅུ་གཉིས་རིམ་པ་བཞིན་ལུགས་ལྡོག་ཏུ་བཀོད་ན།

༡༢༽  ཌོལ་ལས་ཕེན་ཊརེ་ཐ་ (Dolly Pentreath (bap. 16 May 1692 – 26 December 1777) ནི་སྤྱི་ལོ་ ༡༧༧༧ ལོར་གཤེགས་ཟིན། ཁོང་ནི་ཁོར་ནི་ཤི་ (traditional Cornish) ཡི་མཇུག་མཐའི་ཕ་སྐད་སྨྲ་བ་པོ་ཡིན་པ་དང་དུས་ཚོད་ཀྱང་ཁོང་མོའི་དུར་རྡོ་ལས་གསལ་ཞིང་དུར་རྡོ་ད་རུང་གནས་ཡོད། སྤྱིར་ཁོང་མོ་ན་གཞོན་སྐབས་གཞི་ནས་དབྱིན་ཇི་བསླབས་པ་ཡིན་ལ་ཁོང་གིས་རང་ཉིད་ཀྱི་ཕ་སྐད་ལ་དུང་ཞེན་ཆེ་བའི་ཆེས་མཐའ་མཇུག་གི་ཚིག་གཅིག་སྟེ་“མེ་ ནེ་ ཝིདན་ སེའོ་སེལ་ སའོཛ་ནེཀ་” སྟེ། (Me ne vidn cewsel Sawznek!) སྟེ། “ངས་དབྱིན་སྐད་བཤད་འདོད་མེད་”ཅེས་གསུངས་ཡོད། ཤེས་གསལ་ལྟར་ན་མོས་རྒྱུན་པར་གང་སག་ལས་དུ་བ་འཐེན་ཞིང་མ་རངས་པའི་སྐད་ཆ་བཤད་ཀྱི་ཡོད་སྟབས་ཁག་གཅིག་གིས་གདོན་འདྲེའི་རིགས་ཡིན་པར་བསམ་གྱི་ཡོད་ཟེར། ལོ་རྒྱུས་བཤད་སྲོལ་ལ་རྩོད་རྙོག་ཡོད་པ་སྟེ། འགའ་རེས་“ཁོར་ནི་ཤིའི་”མཇུག་མཐའི་ཕ་སྐད་སྨྲ་བ་པོ་སྐྱེས་མ་ཌོལ་ལས་འདི་ཉིད་ཡིན་ཚུལ་དང་། ཕྱོགས་གཞན་པས་ ༡༨༩༠ ལོར་གཤེགས་ཟིན་པའི་འཇོན་ཌ་ཝེས་ (John David) ཡིན་པར་བརྩི་བ་དང་། ཡང་གཞན་པ་འགས་ནི་དོན་དངོས་ཐོག་“ཁོར་ནི་ཤི་”ཡི་སྐད་རིགས་ད་རུང་རྦད་དེ་ཤི་མེད་པར་བཤད། འོན་ཀྱང་ཕྱིས་སུ་སྐད་རིགས་བསྐྱར་གསོ་ལམ་ལྷོང་གང་འཚམས་བྱུང་ཏེ་ ༢༠༠༠ དང་ ༢༠༠༨ སོ་སོར་ཡོ་རོབ་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་ཀྱི་སྐད་ཡིག་ནང་དུ་ངོས་འཛིན་བྱས་ཡོད་ཟེར། 

༡༡༽