གངས་རིན་པོ་ཆེ།

 མཁན་པོ་ཨོ་རྒྱན་རིག་འཛིན་གྱིས་བརྩམས།

གངས་ཏི་སེའམ་གངས་རིན་པོ་ཆེ་ (Kailāsa, 冈仁波齐峰) ནི་བོད་ལྗོངས་སྤུ་ཧྲེང་རྫོང་གི་བྱང་རྒྱུད་མཚོ་མ་ཕམ་དང་ཁད་ཉེར་དུ་ལྷུན་ཆགས་སུ་ཡོད་ཅིང་། རྒྱ་མཚོ་ངོས་ལས་མཐོ་ཚད་སྨི་ (6,638 m (21,778 ft) ཡོད་པ་དང་། གང་སྐོར་ཐེངས་གཅིག་ལ་སྤྱི་ལེ་ ༥༢ དང་སྒྲོལ་མ་ལ་ཡི་མཐོ་ཚད་སྨི་ ༥༧༢༣ ཡོད། གནས་འདིར་ལོ་ངོ་སྟོང་ཕྲག་མང་པོའི་སྔོན་ནས་ནང་པ་སངས་རྒྱས་དང་། ཕྱི་རོལ་རིག་བྱེད་པ་སོགས་ཀྱིས་ངོས་འཛིན་ཚུལ་མི་འདྲ་བ་བྱུང་ཡོད། གང་ལྟར་ས་གནས་འདི་བོད་ནུབ་ཁུལ་རྒྱ་ནག་དང་། རྒྱ་གར། བལ་ཡུལ་བཅས་ཀྱི་ས་མཚམས་སུ་ཆགས་ཡོད།

མིང་དོན།

གངས་རི་འདི་ལ་ཀཻ་ལཱ་ས་ (कैलास Kailāsa)ཞེས་པ་ནི་ལེགས་སྦྱར་སཾ་སྐྲྀ་ཏའི་སྐད་དུ་“ཤེལ་”ཞེས་པའི་དོན་ཅན་ཡིན་ལ། དེ་བཞིན་“ཏི་སེ་”ཞེས་པ་ཡང་བསིལ་བའི་དོན་ལ་འཇུག་པར་བཤད། ཡང་འགའ་རེས“ཏི་སེ”ཞང་ཞུང་ཕྱོགས་ནས་ཆུ་ཡི་མིང་ཡིན་པས་ཆུ་ཡི་ཕུགས་ལྟ་བུ་ཞིག་ལ་གོ་ཆོག་ཚུལ་བཤད་པའང་ཡོད། དེ་བཞིན་“གངས་རིན་པོ་ཆེ་”ཞེས་པ་ནི་བོད་སྐད་དེ“གངས་”ནི་ཁ་བ་དང་“རིན་པོ་ཆེ་”ནི་རྩིས་ཐང་ཆེ་བའི་དོན་ཅན་ལ་འཇུག་པ་གོ་སླ།

ས་ཁམས།

གངས་ཏི་སེའམ་གངས་རིན་པོ་ཆེ་ནི་ཨེ་ཤ་ཡའི་ཆུ་བོ་མང་པོ་ཞིག་གི་འབྱུང་ཁུངས་ཡིན་པ་སྟེ། ཡར་ཀླུང་གཙང་པོ། སེང་གེ་གཙང་པོ། ཆུ་ཀླུང་སུ་ཏ་ཛེ། གངྒཱའི་ཡན་ལག་ཀརྞ་ལི་རྣམས་ཡིན་ལ། གཙང་པོ་འདི་དག་ཚང་མ་ཀཻ་ལ་ཤའི་ས་ཁུལ་སྤྱི་ལེ་གྲུ་བཞི་མ་ ༢༣ ནས་འབབ་མགོ་བརྩམས་ཡོད། མ་ཕམ་གཡུ་མཚོའམ་མཱ་ན་ས་རཽ་ཝ་ར་ (मानसरोवर / Mānasarōvara) ནི་གཡས་གཡོན་གྱི་གངས་རི་དང་གངས་ཕྲན་ནས་བབས་པའི་ཆུ་བོ་ཆེ་ཆུང་དུ་མ་འདུས་ནས་མཚོ་འདི་་གྲུབ་པ་ཡིན་ལ། དེའི་འཁྲིས་སུ་་ཧ་ལམ་མ་ཕམ་མཚོ་འདྲ་ལ་ཁད་པའི་ལག་ངར་མཚོའམ་རཱཀྵ་ས་ཏཱ་ལ་ (Rākṣasatāla) ཞེས་པའི་ཚྭ་ཆུའི་མཚོ་ཞིག་ཡོད། མཚོ་དེའི་རང་བཞིན་ཚྭ་མཚོ་ཡིན་ལདེའི་ནང་དུ་མ་ཕམ་མཚོའི་འཚོ་ཆུ་འབབ་ཀྱིན་ཡོད།

ནང་པའི་ལུགས།

དེ་ལྟ་བུའི་གངས་རི་ནི་«མཛོད་འགྲེལ་»ལས།➊ རི་ནག་པོ་དགུ་འདས་པའི་ཕ་རོལ་ན་གངས་རི་དང་ཚུར་རོལ་ན་མཚོ་མ་དྲོས་པ་ཞེས་བྱ་བ་ལས་ཆུ་ཆེན་པོ་བཞི་སྟེ་གངྒ་དང་སིནྡྷུ། སི་ཏཱ། པཀྵུ་བཅས་འབབ་ཀྱི་ཡོད་ཅེས་དང་། པདྨའི་ལུང་བསྟན་བཀའ་རྒྱ་མ་ལས་གངས་ཏི་སེ་ཤེལ་གྱི་མཆོད་རྟེན་འདྲ་བའི་ཤར་ཕྱོགས་སུ་ཟངས་ལུང་ཡོད་ཅེས་དང་། «བློན་པོ་བཀའ་ཐང་»➋ལས། “རྡོ་རྗེ་གདན་ནས་བྱང་ཕྱོགས་བཙལ་བ་ན། རི་ནག་དགུ་འདས་ཕ་རོལ་གངས་ཏི་སེ། །”ཞེས་པ་དང་། དཔལ་ལྡན་ཨ་ཏི་ཤ་ (d. ༡༠༥༤) མངའ་རིས་ཀྱི་རྒྱལ་པོ་ལྷ་བཙུན་བྱང་ཆུབ་འོད་ (cent. ༡༡) ཀྱིས་གདན་དྲངས་སྐབས་ཏི་སེའི་མདུན་དུ་ཕེབས་ཚེ། ཇོ་བོ་རྗེའི་ཞལ་ནས། ཏི་སེའི་གངས་ནས་གནས་བརྟན་རྣམས་གདུགས་ཚོད་ཀྱི་གནྜི་རྡུང་བྱུང་། རང་རེ་ཡང་གུང་གི་དྲོ་གྱིས་ཤིག་གསུངས་པ་སོགས་རྒྱ་བོད་པཎ་གྲུབ་སུས་ཀྱང་ཏི་སེ་ཞེས་པ་ནི་བོད་ཀྱི་རི་འདི་ལ་ངོས་འཛིན་པ་ཡིན།

གནས་ཁྱད་པར་ཅན་འདི་ནས་འབྲི་གུང་སྐྱོབ་པ་འཇིག་རྟེན་གསུམ་མགོན་（༡༡༤༣–༡༢༡༧）ནས་རྗེ་དཀོན་མཆོག་ཕན་བདེ་ཉི་མའི་བར་གངས་ཏི་སེའི་རིག་པ་འཛིན་པ་མཁན་རྡོར་འཛིན་དང་འབྲི་གུང་པའི་གྲུབ་མཐའ་འཛིན་པའི་དགེ་འདུན་གྱི་སྡེ་མ་ཆད་པ་བྱུང་། ཁྱད་པར་དུ་མཉམ་མེད་དྭགས་པོ་བཀའ་བརྒྱུད་ཀྱི་སྒྲུབ་གནས་སུ་གྱུར་ཚུལ་ནི། རྗེ་ལྷོ་བྲག་མར་པ་ལོ་ཙཱ་བ་ཆོས་ཀྱི་བློ་གྲོས་ (༡༠༡༢–༡༠༩༧) ཀྱིས་ལུང་བསྟན་ལྟར་རྗེ་བཙུན་མི་ལ་རས་པ་ (༡༠༤༠–༡༡༢༣) གནས་འདིར་སྒྲུབ་པ་ཡུན་རིང་མཛད། དེ་བཞིན་དུ་འབྲི་གུང་སྤྱན་སྔ་ཤེས་རབ་འབྱུང་གནས་ (༡༡༧༥–༡༢༥༥) དང་། གྲུབ་ཐོབ་སེང་གེ་ཡེ་ཤེས་ (༡༡༨༡–༡༢༥༥) རྒོད་ཚང་པ་མགོན་པོ་རྡོ་རྗེ་ (༡༡༨༩–༡༢༥༨）སོགས་གཙོ་བོ་འགྲོ་མགོན་བཀའ་རྒྱུད་པའི་བསྟན་པ་རྒྱ་ཆེར་དར། གཞན་ཡང་དགེ་ལྡན་པའི་སྐྱེས་ཆེན་པཎ་ཆེན་བློ་བཟང་ཆོས་རྒྱན་ (༡༥༧༠–༡༦༦༢) དང་རྙིང་མའི་གྲུབ་ཆེན་ཞབས་དཀར་ཚོགས་དྲུག་རང་གྲོལ་ (༡༧༨༡–༡༨༥༡) སོགས་མཁས་གྲུབ་མང་པོས་ཞབས་ཀྱིས་བཅགས་མྱོང་བའི་གནས་ཁྱད་པར་ཅན་ཞིག་ཡིན།

ཧིན་དྷུའི་ཆོས་ལུགས།

ཧིན་དྷུ་ཆོས་ལུགས་ཁྲོད་དུ་སྲོལ་རྒྱུན་ལྟར་ན། གངས་ཏི་སེ་ནི་ལྷ་ཆེན་པོ་ཤི་བའ་དབང་ཕྱུག་ཆེན་པོ་ (Śiva) ཡི་བཞུགས་གནས་ཡིན་པ་དང་། ཁོང་དང་ལྷན་དུ་བཙུན་མོ་པརྦ་ཏི་ (Parvati) དང་སྲས་ག་ནེ་ཤ་ (Ganesha) དང་ཀར་ཏི་ཀེ་ཡ་ (Kartikeya) རྣམས་ཀྱང་བཞུགས་པར་ཡིད་ཆེས་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། རྒྱ་གར་གྱི་གཏན་རྒྱུད་གྲགས་ཅན་«ར་མ་ཡ་ནའི་རྟོག་བརྗོད་ནང་»གི་ཨུཏྟ་ར་ཀནྡ་ཞེས་པའི་ཚན་པའི་ནང་གསལ་ལྟར་ན། རྒྱལ་པོ་རཱ་ཝ་ཎ་ (Rāvaṇa) ནའམ་སྲིན་པོ་ལངྐ་མགྲིན་བཅུ་ཡིས་ལྷ་དབང་ཕྱུག་ལ་འཁོན་ལན་སློག་པའི་ཆེད་དུ་གངས་རི་ཏི་སེ་རྩ་མེད་དུ་གཏོང་རྩིས་བྱས་ཀྱང་། ལྷ་ཆེན་དབང་ཕྱུག་གིས་རྐང་གཡས་ཀྱི་མཐེ་མོས་མནན་ཏེ་བདུད་ཀྱི་ལམ་བཀག་པར་བཤད། དེ་བཞིན་«མ་ཧཱ་བྷཱ་ར་ཏ་» (Mahābhārata) དང་«ཝིཥྞུ་པུ་རཱ་ཎ་» (Viṣṇu purāṇa)➌ སོགས་སུ་གངས་ཏི་སེའི་སྐོར་རྒྱ་ཆེར་འབྱུང་།

གཅེར་བུ་པའི་ལུགས།

གཅེར་བུ་པའམ་ཇེན་གྱི་གསུང་རབ་ལྟར་ན།➍ ཨཤྟ་པ་ད་ནི་ཏཱིརྠཾ་ཀ་ར་ (tīrthaṅkara) ཞེས་ཇེན་གྱི་བླ་རབས་ནང་གི་ཆེས་ཐོག་མ་དྲང་སྲོང་རྀཥ་བྷ་དེ་བ་ (Ṛṣabhadeva) མཆོག་ཐར་པའམ་གྲོལ་བ་ཐོབ་པའི་གནས་ཡིན་པར་འདོད། དེ་ཡང་རྒྱལ་བ་པའི་ལུགས་ལ། རྀཥ་བྷ་དེ་ན་ཐ་མྱ་ངན་ལས་འདས་པའི་རྗེས་སུ་དེའི་སྲས་རྒྱལ་པོ་བྷ་ར་ཏས་ཡུལ་དེར་མཆོད་རྟེན་གསུམ་དང་། གནས་ཉེར་ལ་ཏིརྠི་ཀའི་ལུགས་ཀྱི་མཆོད་ཁང་ཉེར་བཞི་བཞེངས་ཤིང་། དེ་དག་གི་སྐུ་གཟུགས་ལ་རིན་པོ་ཆེས་སྤྲས་ཏེ་སིྃཧ་ནི་ཤིདྡྷ་ཞེས་མིང་བཏགས་ཞེས་སོགས་འཁོད།

མཆན།

➊ «མཛོད་རང་འགྲེལ་» (D, fol. 147b5–7): ལས། “འདི་ནས་བྱང་ན་རི་ནག་པོ། །དགུ་འདས་གངས་ཅན། འཛམ་བུའི་གླིང་འདི་ཉིད་ཀྱི་འཛམ་བུའི་གླིང་གི་བྱང་ཕྱོགས་ན་རི་ནག་པོ་གསུམ་མོ། །དེ་འདས་པའི་ཕ་རོལ་ན་ཡང་གསུམ། དེ་འདས་པའི་ཕ་རོལ་ན་ཡང་གསུམ་སྟེ་དགུ་འདས་པའི་ཕ་རོལ་ན་གངས་རིའོ། །དེ་ནས་ནི། སྤོས་དང་ལྡན་པའི་ཚུ་རོལ་ན། །ཆུ་ཞེང་ལྡ་བཅུ་ཡོད་པའི་མཚོ། །རི་གངས་ཅན་དེའི་ཕ་རོལ་ན་མཚོ་མ་དྲོས་པ་ཞེས་བྱ་བ་ལས་ཆུ་བོ་ཆེན་པོ་བཞི་སྟེ། གང་གཱ་དང༌། སིན་དྷུ་དང༌། པ་ཀྵུ་དང༌། སི་ཏཱ་རྣམས་འབབ་པ་ཡོད་དེ། དེ་ནི་ཞེང་དུ་དཔག་ཚད་ལྔ་བཅུ་ཆུར་ཡང་དཔག་ཚད་ལྔ་བཅུ་སྟེ། དེར་ནི་རྫུ་འཕྲུལ་དང་མི་ལྡན་པ་རྣམས་ཀྱིས་བགྲོད་པར་དཀའོ། །”

➋ «བློན་པོ་བཀའ་ཐང་» (ed. p. 428.15–20) ལས། “འཛམ་མིང་སྙིང་པོ་རྒྱ་གར་རྡོ་རྗེ་གདན། །རྡོ་རྗེ་གདན་ནས་རྒྱང་ཕྱོགས་བཙལ་བ་ན། །རི་ནག་དགུ་འདས་ཕ་རོལ་གངམ་ཏི་སི། །གངས་རིའི་བྱང་ངོས་རི་བོ་སྤོས་ངད་ལྡན། །དེ་གཉིས་བར་ན་མ་དྲོས་མཚོ་ཞེས་ཡོད། །གྲུ་བཞི་ཆུ་ཞེང་དཔག་ཚད་ལྔ་བརྒྱ་སྡོང་། །ཡན་ལག་བརྒྱད་དང་ལྡན་པའི་ཆུས་གང་བ། །རྟག་ཏུ་བསིལ་གནས་དབྱིབས་ལེགས་ལྟ་ན་སྡུག །”

➌ Allen, Charles. (1982). A Mountain in Tibet, pp. 21–22. André Deutsch. Reprint: 1991. Futura Publications, London. ISBN.

➍ "To heaven and back". The Times of India. 11 January 2012. Archived from the original on 7 July 2012. Retrieved 2 March 2012.