ཧུའུ་ཨི་མི་རིགས་ (Hui 回族)

ཐོག་མའི་འབྱུང་ཁུངས།

ཧུའུ་མི་རིགས་ནི་ (Hui 回族) རྒྱ་གར་ཨི་རན་འདྲེས་མ་དང་། པར་སིག་གི་རིགས། དེ་བཞིན་སོག་པོ་ལ་སོགས་པའི་དབུས་ཨེ་ཤེ་ཡའི་ཡུལ་གྱར་བའི་རྒྱུད་པ་ཡིན། ཁོ་ཚོའི་ཕ་མེས་ཀྱི་རྒྱུད་པའི་མཆེད་ཁུངས་ངོ་མ་ནི་གཙོ་བོ་ཨེ་ཤ་ཡ་དབུས་དང་ཤར་མའི་རིགས་རྒྱུད་ཡིན་ཞིང་། དབུས་ཤར་གྱི་ཕ་མེས་འགའ་ཤས་ནི་ས་ཁུལ་དེར་ཁ་ཆེའི་ཆོས་ལུགས་ཁྱབ་སྤེལ་གཏོང་མཁན་གྱི་ཨ་རབ་དང་པར་སིག་གི་ཚོ་ཁག་ལྟ་བུ་ལས་བྱུང་ཡོད། དུས་རབས་བར་མའི་སྐབས་རྒྱ་ནག་གི་རྒྱལ་རྒྱུད་ཐང་དང་། སུང་། སོག་པོ་བཅས་ཀྱི་སྐབས་སུ་ཁ་ཆེ་དར་ཁྱབ་ཆེ་བའི་པར་སིག་དང་ཨེ་ཤ་ཡ་དབུས་མའི་ཡུལ་གྲུ་ཁག་ནས་ཕྱི་རྒྱལ་མི་འབོར་གནས་སྤོ་བྱས་པ་མཐོང་རྒྱུ་ཡོད་་ལ། རྒྱལ་རྒྱུད་དེ་ཚོས་ས་ཁུལ་དེ་དག་ནས་ཡིན་པའི་ཁ་ཆེ་བའི་ཚོང་པ་ཚོར་དགའ་བསུ་ཞུས་པ་དང་དབུས་ཨེ་ཤེ་ཡའི་གཞུང་ཞབས་སུའང་བསྐོ་བཞག་བྱས་ཡོད། དེ་ནས་དུས་རབས་རྗེས་མར་ཡུལ་སྤོས་ནས་འོངས་པའི་མི་མང་དེ་དག་ག་ལེར་གཞིས་ཆགས་ཤིང་རྒྱ་སྐད་བཤད་དགོས་པ་སོགས་ཀྱི་གནས་ཚུལ་བྱུང་སྟེ་མཐར་ཧུའུ་མི་རིགས་སུ་གྱུར།❶  ཁོང་ཚོ་རྒྱ་ནག་ཏུ་སླེབས་རྗེས་རྒྱ་ནག་གི་ཞིང་ཆེན་ཕལ་ཆེ་བར་གཞིས་ཆགས་པས་ཡུལ་ལུང་སོ་སོར་ཁྱད་པར་ཆེ། བར་སྐབས་རྒྱ་ནག་ལྷོ་ཕྱོགས་སུ་ཡེ་ཤུ་ཆོས་ལུགས་སྤེལ་མཁན་འོངས་སྐབས། དེ་ཚོས་ནི་ཧན་མི་རིགས་དང་ཧུའུ་མི་རིགས་གཉིས་ཀྱི་ཁྱད་པར་དེ་ཆོས་ལུགས་ཀྱི་ཆ་ནས་མ་གཏོགས་ཆེན་པོ་མཐོང་མེད་པར་གྲགས། དེ་ནས་དུས་རབས་བཅོ་བརྒྱད་པའི་རྗེས་སུ་ཀན་སུའུ་དང་ཧྲན་ཤིའི་ཁུལ་དུ་སླེབས་པའི་ནུབ་ཕྱོགས་པའི་ཆོས་སྤེལ་མཁན་ཚོས། ནུབ་བྱང་ཞིང་ཆེན་ཁག་གི་ཧུའུ་ཨེ་མི་རིགས་ནི་ཏུར་ཀི་དང་། ཧན། ཨ་རབ་མི་རིགས་བཅས་གསུམ་ལས་བྱུང་བའི་མི་རིགས་ཤིག་ཡིན་པར་ངོས་འཛིན་བྱས་ཡོད། 

རིགས་རྫས་ལ་དཔྱད་པ།

༢༠༠༤ ལོའི་ཞིབ་འཇུག་བྱས་འབྲས་སུ་ཧུའུ་ཨི་མི་རིགས་ཀྱི་ཕ་མེས་རྒྱུད་རྒྱུའི་བརྒྱ་ཆ་ ༦་༧ ནི་ཡུ་རེ་ཤི་ཡ་ནུབ་ཕྱོགས་ (West-Eurasian) ཀྱི་རིགས་རྒྱུད་དང། བརྒྱ་ཆ་ ༩༣་༣ ནི་ཡུ་རེ་ཤི་ཡ་ཤར་ཕྱོགས་ (East-Eurasian) ཀྱི་རིགས་རྒྱུད་ཡིན་པར་བཤད། ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་ཡིག་ཆར་མི་རིགས་འདིའི་མི་འབོར་གྱི་སྐོར་ལ་གསལ་བཤད་བྱས་པ་ལྟར་ན། རིགས་མི་མཐུན་པའི་གཉེན་སྒྲིག་གི་ལམ་སྟེ། འདི་ཚོས་ཧན་མི་རིགས་ཀྱི་བུད་མེད་དང་གཉེན་སྒྲིག་བྱས་པ་ལས་མི་རིགས་འཕེལ་རྒྱས་སོང་བར་བཤད།❷ ཉིང་ཞ་དང་ཀུའེ་ཀྲོའུ་ (Ningxia and Guizhou) མི་རིགས་ལ་ཞིབ་འཇུག་བྱས་འབྲས་སུ་དེ་དག་ཡུ་རེ་ཤི་ཡའི་ནུབ་ཕྱོགས་ཀྱི་མི་རིགས་ལས་བྱུང་བའི་རིགས་རྫས་དཔང་རྟགས་ཆུང་ངུ་ཞིག་ལས་མ་རྙེད་པར་བཤད།❸ཀུའེ་ཀྲོའུ་ཡི་ཧུའུ་མི་རིགས་ཀྱི་རིགས་རྒྱུན་ཕྲ་རྫས་ (Y chromosomes) དབྱེ་ཞིབ་ལས། ཕ་མའི་རྒྱུད་པ་དབུས་སམ་བྱང་ཨེ་ཤེ་ཡའི་རིགས་རྒྱུད་ཡིན་པའི་ཚད་གཞི་མཐོན་པོ་བསྟན་ཡོད། དེ་ནི་སྐྱེས་པ་གཙོ་བོར་གྱུར་པའི་མི་འབོར་གནས་སྤོ་བྱས་པ་ལས་གྲུབ་པ་དང་། དེ་དག་ཕལ་ཆེར་བྱང་ཕྱོགས་ཀྱི་ལམ་བརྒྱུད་ནས་ཡོང་བ་ཡིན་སྲིད་ལ། དེའི་རྗེས་སུ་རྒྱ་མི་དང་མཉམ་བསྲེས་ཤུགས་ཆེན་བྱས་པ་ལས་གྲུབ་པ་ཞིག་ཡིན་❹ཚུལ་སོགས་ཞིབ་པར་བཤད་འདུག

གཞུང་འབྲེལ་གྱི་ཐོག་ནས་བཤད།

ཕྱི་ལོ་ ༡༩༤༩ ལོར་རྒྱ་ནག་མི་དམངས་སྤྱི་མཐུན་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་སྲིད་གཞུང་གསར་འཛུགས་ཀྱི་རྗེས་སུ་ལོ་རྒྱུས་ཐོག་ནས་ཁ་ཆེའི་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་བཅུའི་གྲས་ཀྱི་ཧུའུ་ཞེས་པའི་ཐ་སྙད་འདི་རྒྱ་གཞུང་གིས་བཀོལ་སྤྱོད་བྱས་ཡོད་ལ།❺ དེང་སང་རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་ཧུའུ་མི་རིགས་ནི་ཆོས་ལུགས་ཁས་ལེན་པའི་རིགས་ཡིན་པ་དང་། དེའི་ནང་དུ་ཁ་ཆེའི་ཆོས་ལུགས་ཁས་མི་ལེན་པའི་ཧུའུ་མི་རིགས་ཀྱི་མེས་པོ་ཡོད་པ་རྣམས་ཀྱང་ཚུད་ཡོད་པར་བཤད་ཡོད། ❻ 

❶  Lipman 1997, p. 210.
❷ Yao, Y. G.; Kong, Q. P.; Wang, C. Y.; Zhu, C. L.; Zhang, Y. P. (2004). “Different matrilineal contributions to genetic structure of ethnic groups in the silk road region in china”. Molecular Biology and Evolution. 21 (12): 2265–80. doi:10.1093/molbev/msh238. PMID 15317881.
❸ Zhou, Boyan; Wen, Shaoqing; Sun, Huilin; Zhang, Hong; Shi, Ruiming (2020). "Genetic affinity between Ningxia Hui and eastern Asian populations revealed by a set of InDel loci". Royal Society Open Science. 7 (1): 190358. Bibcode:2020RSOS....790358Z. doi:10.1098/rsos.190358. PMC 7029925. PMID 32218926.
❹ Wang, Qiyan; Zhao, Jing; Ren, Zheng; Sun, Jin; He, Guanglin; Guo, Jianxin; Zhang, Hongling; Ji, Jingyan; Liu, Yubo; Yang, Meiqing; Yang, Xiaomin (2021). "Male-Dominated Migration and Massive Assimilation of Indigenous East Asians in the Formation of Muslim Hui People in Southwest China". Frontiers in Genetics. 11: 618614. doi:10.3389/fgene.2020.618614. ISSN 1664-8021. PMC 7834311. PMID 33505437.

❺ Lipman 1997, pp. xxii–xxiii.

❻ Gillette 2000, p. 12–13.