འཁོར་ལོ་བདུན་གྱི་སྦྱོར་ཐབས།

སྲོག་ལུས་སེམས་གསུམ་ཡོངས་རྫོགས་འཁོར་ལོ་བདུན་གྱི་རྣམ་གཞག་ཏུ་དྲིལ་བ། འཁོར་ལོ་རྣམས་ཀྱིས་ཆ་སྙོམ་ལས་གཟུགས་གཞི་བདེ་ཐང་དང་། ནུས་སྟོབས། ཉམས་རྟོགས་འཕེལ་བར་བྱེད། 

1. རྩ་བའི་འཁོར་ལོ་འམ“མཱུ་ལ་དྷཱ་ར་ཅཀྲ(मूलाधार)”སྟེ་མཱུ་ལ་རྩ་བ་དང་ཨ་དྷཱ་ར་ནི་གཞིའོ། །

དོན: རྟེན་གཞིའི་རྩ་བ།

གནས: སྒལ་ཚིགས་སྒྲོམ་གཞི།

ཁམས: ས།

མཐུན་པོའི་སྦྱོར་བ (function): འཚོ་བ། བརྟན་པ། གཞི་རྩ་བརྟན་པ། བརྩེ་བའི་ཡོན་ཏན། ཡིད་ཆེས། མོས་གུས། ངང་རྒྱུད། གཟུགས་པོའི་ཆ་ལས། རྐང་པ།(རླ་མན་གྱི་ཆ་) རྐང་པ། སྒྱུ་ཆེན། སོ་བཅས་སོ།

མི་མཐུན་པའི་སྦྱོར་བ (Malfunction): ལྗིད་ཚད་ཀྱི་གནོད་སྐྱོན། རྩ་ཆུ་འགག་ནད། དཔྱི་མགོའི་དབང་རྩའི་ནད། གྲུམ་ནད། པུས་མོའི་ནད། རྒྱབ་གཟེར་བཅས་སོ། །

ཚོན་མདོག: དམར་པོ།

སྒྲ: དོ། (ཨ་ཐུང)

སྔགས: ལུཾའམ་ལུམ།

ཕྱག་རྒྱ:  གྱ་ན་མུ་དྲཱ་སྟེ་ (Gyana - ཟེར་བ་ཞིག་མ་རྙེད་པས་ཕལ་ཆེར་ཛྙ་ན་ཡིན་ནམ་བསམ།?) ཡེ་ཤེས་ཕྱག་རྒྱ།

རེས་གཟའ: ཉི་མ།

སྒྱུ་སྐར: ས་གཞི།

ལྩགས་རིགས: ཞ་ནེ།

སེམས་ཚོར: ང་ཡིན།

ཀིར་ཏི་པུར།

ཀིར་ཏི་པུར་འམ་གྲགས་པའི་གྲོང་ (कीर्तिपुर / Kirtipur) ནི་བལ་ཡུལ་གྱི་གནའ་བོའི་གྲོང་ཁྱེར་ཞིག་ཡིན་ཞིང་། རྒྱལ་ས་ཀ་ཐ་མན་ཌུའི་ལྷོ་ནུབ་མཚམས་སུ་རི་དེའུ་ཞིག་གི་ངོགས་སུ་ཆགས་ཡོད་པ་དང་། གནས་འདི་ནི་རྒྱལ་སའི་ཉེ་འཁོར་གྱི་རི་གྲོང་ལྔ་ཞེས་གྲགས་པའི་ནང་གི་གཅིག་ཡིན་ལ་ཧིན་དྷུ་དང་ནང་པ་གཉིས་ཀའི་གནས་གྲགས་ཅན་དུ་བརྩི། རི་གྲོང་གཞན་བཞི་ནི་ཀ་ཐ་མན་ཌུ་ (Kathmandu) དང་། ལ་ལིཏ་པུར་ (Lalitpur) བྷཀ་ཏ་པུར། (Bhaktapur) མ་དྷྱ་པུར་ཐི་མི། (Madhyapur Thimi) བཅས་ཡིན། 

སྤྱི་ལོ་ 2008 ནས་བཟུང་གནས་འདི་འཛམ་གླིང་རྒྱལ་སྤྱིའི་ཤེས་ཡོན་དང་ཚན་རིག་རིག་གཞུང་རྩ་འཛུགས་ (UNESCO) ཀྱི་ཚོད་ལྟའི་འཆར་གཞིའི་ཐོ་གཞུང་དུ་ཚུད་ཡོད་པར་བཤད།[1]

འཕགས་པ་ཤིན་ཀུན།

གནས་འདི་ནི་བལ་ཡུལ་མཆོད་རྟེན་རྣམ་གསུམ་གྱི་ཡ་གྱལ་གནའ་བོའི་བཟོ་བཀོད་ལས་གྲུབ་པའི་མཆོད་རྟེན་འཕགས་པ་ཤིང་ཀུན་ཡིན་ལ། འདིའི་མིང་ལ་དེ་ཝ་ན་ག་རིའི་ཡིག་གེ་ལྟར་ན་“སྭ་ཡམ་བྷུ་” (स्वयम्भू Swayambhu) དང་ནེ་པལ་གྱི་ཡི་གེ་ལྟར་ན་“སྺ་ཡཾ་བྷུ་” (स्वयंभू Swayaṃbhu) སྟེ་“རང་བྱུང་”ཞེས་གྲགས། བོད་སྐད་དུ་ཡོངས་གྲགས་ལ་“འཕགས་པ་ཤིང་ཀུན་”ཞེས་ཁྱད་དུ་འཕགས་པའི་ཤིང་རིགས་སྣ་ཚོགས་འདུས་པའམ། ཡང་ན་འཕགས་པའི་གང་ཟག་གི་ཤིང་ཀུན་འདུས་པའི་དོན་ལ་གོ་བ་ལྟ་བུར་སྣང་ཡང་། བལ་ཡུལ་ནེ་ཝར་མི་རིགས་ཀྱི་ཡུལ་སྐད་དུ་རང་བྱུང་གི་དོན་ལ་“སིན་གུ་” (Singgu) ཞེས་འབོད་པ་ལས་ཟུར་ཆགས་པ་ཡིན་སྲིད་ཚུལ་«ཤེས་རབ་ཀྱི་བུད་མེད་»❶ ཞེས་པའི་ཆེད་རྩོམ་ཞིག་ཏུ་བཤད་པ་དེ་འཐད་པར་སྣང་། གང་ལྟར་གནས་འདི་ནི་བལ་ཡུལ་གྱི་རྒྱལ་ས་ཀ་ཐ་མན་ཌུའི་ནུབ་རིའི་མཚམས་ཀྱི་དེའུ་འབུར་ཞིག་གི་སྟེང་དུ་ཆགས་ཡོད། དེང་སང་གནས་འདིར་རྒྱ་བལ་བོད་གསུམ་གྱི་གཙུག་ཁག་སྣ་ཚོགས་ཡོད་ཅིང་གནས་མཇལ་བ་དང་ཡུལ་སྐོར་བ་ཧ་ཅང་མང་། གནས་འདི་ནི་དུས་རབས་བཅུ་བཞིའི་ནང་བརྩམས་པའི་བལ་པོའི་རྒྱལ་རབས་«གོ་པཱ་ལ་རཱ་ཇ་ཝཾ་ཤཱ་ཝ་ལཱི་» (Gopālarājavaṃśāvalī) ནང་གསལ་ལྟར་ན། རྒྱལ་པོ་མཱ་ན་དེ་ཝའི་ (Mānadeva (464–505) ཡང་མྱེས་ཀྱིས་བཞེངས་པར་གྲགས་པས། བལ་པོའི་ཡུལ་དུ་ད་ཡོད་ནང་ཆོས་ཀྱི་གནས་ཆེས་ཐོག་མའི་གྲས་ཡིན་པར་སྣང་། ཉེ་ཆར་སྤྱི་ཟླ་ ༣ པའི་ཚེས་ ༢༣ ཉིན། ཁོ་བོ་དང་ཡུན་རིང་འགྲོགས་མྱོང་བའི་གྲོགས་མཆོག་དམ་པ་དོལ་པོ་བ་ཨོ་རྒྱན་དོན་འགྲུབ་ངེད་གཉིས་ཡུལ་སྐོར་དང་གནས་སྐོར་གཅིག་ལྕོགས་བྱས་ཏེ་འཁྱམས་མྱུལ་ལ་སོང་བས་ཧ་ཅང་དགའ་པོ་བྱུང་། 

❶ Allione, Tsultrim 1986.