དྷར་མ་པ་ལ།

ནང་པའི་དགེ་བསྙེན་ཨ་ན་གཱ་རི་ཀ་དྷརྨ་པ་ལ་ (Sinhalese: අනගාරික ධර්මපාල; 17/09/1864 –29/4/1933) ནི་ཤྲཱི་ལངྐའི་ནང་བསྟན་བསྐྱར་གསོ་གནང་མཁན་དང་། རྩོམ་པ་པོ། སིངྷ་ལའི་ནང་པའི་འཚེ་བ་མེད་པའི་རིང་ལུགས་དང་ནང་བསྟན་ལ་མཐུན་འགྱུར་གྱི་རྨང་འཛུགས་མཁན། དུས་རབས་འགའི་རིང་ལ་དོན་དངོས་སུ་མིང་གི་ལྷག་མ་ཙམ་དུ་གནས་པའི་རྒྱ་གར་ཡུལ་གྱི་ནང་བསྟན་བསྐྱར་གསོའི་བྱ་གཞག་གསར་གཏོད་གནང་མཁན། ཨེ་ཤི་ཡ་དང་། ནུབ་ཨ་རི། ཡོ་རོབ་གླིང་བཅས་གླིང་ཆེན་གསུམ་ལ་ནང་ཆོས་འཆད་ཁྲིད་གནང་མཁན་ཐོག་མ། དེ་བཞིན་ཁོང་དང་ཧེན་རས་སི་ཊལ་་ཨོ་ཁོཊ་ (Henry Steel Olcott) དང་ཧེ་ལེ་ན་་བྷུ་ལ་་ཝཊ་སི་ཀས་ (Helena Blavatsky) བཅས་ནི་ལྷ་ལམ་ཚོགས་པ་ (Theosophical Society) གསར་གཏོད་གནང་མཁན་ཡིན་པ་དང་། སེས་ལོན་ནི་སི་སྟེ་ཤྲཱི་ལངྐའི་ (Ceylonese) ནང་བསྟན་བསྐྱར་གསོ་དང་ལེགས་བཅོས་གནང་མཁན་གཙོ་བོ་དང་། ནུབ་ཕྱོགས་སུ་ནང་བསྟན་བརྒྱུད་སྤེལ་གྱི་རྣམ་པ་གལ་ཆེན་ཞིག་ཀྱང་ཐོན་ཡོད། མཁས་དབང་ཨམ་བྷེཌ་ཀར་ལས་དུས་རབས་ཕྱེད་ཀྱི་སྔོན་ལ་ཁོང་གིས་ཏ་མིལ་དུ་ (Tamil Nadu) ནང་བསྟན་དར་བར་བགྱིས་པ་ཚུད་པའི་རྒྱ་གར་ལྷོ་ཕྱོགས་ཌ་ལིཊ་ (Dalits) ཡི་ལས་འགུལ་ལ་སྐུལ་སློང་ཤུགས་ཆེན་ཐེབས་ཡོད། སྐུ་ཚེའི་སྨད་ལ་ནང་པའི་བསྟན་ལ་རབ་ཏུ་བྱུང་ཞིང་མཚན་བཀུར་འོས་ཤྲཱི་དེ་ཝ་མིཏྟ་དྷརྨ་པ་ལ་ཞེས་གསོལ།

ས་བཅད།

1 སྐུ་ཚེའི་སྟོད།
2 སློབ་གཉེར།
3 ནང་བསྟན་བསྐྱར་གསོ།
4 ཆོས་ལུགས་ཞབས་ཞུ།
5 དྷརྨ་པ་ལ་དང་། ཚན་རིག་དང་། བདེ་དོན་རྩོན་ལེན་གྱི་ནང་བསྟན། (Protestant Buddhism)
6 དཔྱད་རྩོམ་རིགས།
   A ནང་བསྟན་ལ་འཛམ་གླིང་གི་བུན་ལོན་ཟུག་པ། (1893)
   B རེ་བཟང་ཕུགས་བཅོལ་ནང་ཆོས་ཀྱི་དགེ་མཚན། (1915)
  C སྟོན་པའི་འཕྲིན། (1925)
  D ནང་བསྟན་གྱི་ལྟ་བའི་འཕེལ་རིམ། (1926)
7 སིངྷ་ལའི་ནང་པའི་མི་རིགས་ལ་མཐུན་སྦྱོར་གནང་སྦྱིན།
8 རྗེས་དྲན།
1. སྐུ་ཚེའི་སྟོད།

ཤྲཱི་མ་ཐ་ཨ་ན་གཱ་རི་ཀ་དྷརྨ་པ་ལ་དགུང་
ལོ་29 (1893)ཐོག་གི་པར། 

ཁོང་ནི་སྤྱི་ལོ་1864 ཟླ་བ་ 9 པའི་ཚེས་ 17 ཉིན་རྒྱལ་ས་ཁོ་ལོན་བྷོའི་(Colombo) སེས་ལོན་ (Ceylon) ས་གནས་སུ་ཡབ་ཌོན་ཁར་རོ་ལེ་སི་་ཧེ་ཝ་ཝི་་ཐ་ར་ན་ (Don Carolis Hewavitharana) དང་ཡུམ་མལླི་ཀ་་དྷརྨ་་གུ་ཎ་་ཝརྡྷ་ན་ (ཨནྡི་རྀཥ་པེ་རེ་ར་་དྷརྨ་གུ་ཎ་་ཝརྡྷ་ནའི་བུ་མོ) གཉིས་ཀྱི་སྲས་སུ་འཁྲུངས། སྐབས་དེར་ཁོང་གཉིས་སེས་ལོན་གྱི་ཚོང་བདག་ཕྱུག་ཤོས་གྲས་ཡིན། ཁོང་གི་མཚན་ལ་ཌོན་ ཌེ་ཝིཌ་ ཧེ་ཝ་ཝི་ ཐ་ར་ནེ་ (Don David Hewavitharane) ཞེས་གསོལ། ཁོང་ལ་སྤུན་ཆུང་བ་མཁས་དབང་ ཆར་ལེ་སི་ ཨལ་ཝི་སི་་ཧེ་ཝ་་ཝི་་ཐ་ར་ན་ (Dr. Charles Alwis Hewavitharana) དང་ཨེཌ་མུནྜ་ ཧེ་ཝ་ཝི་ ཏརྣེ་ (Edmund Hewavitarne) གཉིས་ཡོད།

2. ཁོང་གི་ཤེས་ཡོན་སློབ་གཉེར།

སེས་ལོན་ནི་ཤྲཱི་ལངྐའི་དབྱིན་ཇིའི་གྲོང་སྡེ་ཞིག་(ད་ལྟ་ཤྲཱི་ལངྐའི་ཡིན་)ཡིན་པས་ཧེ་ཝ་་ཝི་ཏརྣེའི་[གོང་དུ་"ཏརྣེ་"སྤུན་ཆུང་བ་གཅིག་གི་མིང་དང་ཁོང་གི་མཚན་ལ་ཐ་ར་ནེ་ཡིན་ཚུལ་གོང་དུ་བཤད་འདུག་མོད་གཤམ་དུ་ཡང་ཁོང་ལ་ཏརྣེ་ཞེས་འཁོད་འདུག་པས་དཔྱད་གཞིར་འདུག]རྩ་བའི་ཤེས་ཡོན་ནི་དབྱིན་སྐད་དང་འབྲེལ་བ་ཡིན། ཁོང་ཡེ་ཤུའི་མཐོ་སློབ་ (Christian College) དང་། ཁོཊ་ཊེ་ (Kotte) བྷེན་ནེ་་ཌིཀ་ཊིའི་་མཐོ་སློབ་དང་།(St Benedict's College), ཁོ་ཏ་་ཧེ་ན། (Kotahena) ཐོ་མ་སིའི་མཐོ་སློབ། (S.Thomas' College) མུཊྺལ།( Mutwal) དེ་བཞིན་ཁོ་ལོམ་བྷོའི་གཙུག་ལག་སློབ་གཉེར་ཁང་ (རྒྱལ་པོའི་མཐོ་སློབ) བཅས་སུ་ཞུགས་ཏེ་སློབ་གཉེར་གནང་ཡོད།

3. ནང་བསྟན་བསྐྱར་གསོ།

ཀལ་ཀུཏ་ཏ་རུ་བྱང་ཆུབ་ཆེན་པོའི་ཚོགས་པའི་སྤྱི་ཁྱབ་
ལས་ཁུངས་ནང་བླངས་བའི་པར། དཀྱིལ་འདུག་
སྟེགས་ཐོག་བཞུགས་མཁན་དེ་ཁོང་ཡིན།

ཨ་ན་ག་རི་ཀ་དྷརྨ་་པ་ལ་་ནི་རྒྱ་གར་ཀལ་ཀུཊ་ཊར་(Calcutta)ཡོད་པའི་མ་ཧཱ་བོ་དྷིའམ་བྱང་ཆུབ་ཆེན་པོའི་ཚོགས་པའི་དབུས་སྤྱི་ཁྱབ་ལས་ཁུངས་ཀྱི་འགན་འཛིན་ཡིན་ལ། སྐབས་དེ་ནི་ནང་བསྟན་བསྐྱར་གསོའི་གནང་དུས་ཡིན། སྤྱི་ལོ་1875 ལོར་ཨ་རིའི་ནེའུ་ཡུག་ཏུ་ཁོང་དང་། ལྕམ་སྐུ་་བྷུ་ལ་་ཝཊ་་སུ་ཀས་ (Madame Blavatsky) དང་། མདའ་དཔོན་ཨོལ་ཁོཊྚ་ (Colonel Olcott) བཅས་ཀྱིས་ (ལྷ་ལམ་ཚོགས་པ་ Theosophical Society) གསར་དུ་བཙུགས། ཕྱི་རྒྱལ་བ་དེ་གཉིས་ཀས་ནང་ཆོས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་དང་གནས་བབ་གང་ཡིན་པ་ཤེས་རྟོགས་བྱུང་སྟེ་སེམས་ཁུར་དང་དོ་སྣང་བྱུང་སྟབས། སྤྱི་ལོ་ 1880 ལོར་སེས་ལོན་དུ་འབྱོར་ནས་ཁོང་གཉིས་ནང་པ་བྱེད་རྒྱུར་ཁྱབ་སྒྲག་བྱས་ཤིང་སིངྷ་ལའི་དགེ་སློང་ (Sinhalese bhikkhu) ཚད་ལྡན་ཞིག་ལས་སྐྱབས་འགྲོ་དང་སྡོམ་པ་ཞུས། མདའ་དཔོན་ཨོལ་ཁོཊ་ཊས་སེམས་ཐག་གཙང་གཅོད་ཀྱིས་ནང་པའི་ཤེས་ཡོན་གྱི་ཆེད་དུ་སླར་ཡང་ཤྲཱི་ལངྐར་ལོག་སྟེ་ནང་པའི་སློབ་གྲྭ་ཁག་སུམ་བརྒྱ་ལྷག་བཙུགས་ཡོད་པ་ལས་ཁག་གཅིག་ད་ལྟ་ཡང་གནས་ཡོད། སྐབས་དེའི་མཚམས་སུ་་ཧེ་ཝ་་ཝི་ཏརྣེས་་རང་གི་མིང་ཨ་ན་ག་རི་ཀ་དྷརྨ་པ་ལ་ཞེས་བརྗེས་གནང་ཡོད་ལ་དྷརྨ་པ་ལ་ཞེས་པ་ནི་“ཆོས་སྐྱོང་ངམ་ཆོས་སྲུང་”དང་། ཨ་ན་ག་རི་ཀ་ནི་“ཁྱིམ་སྤངས་པ་”ཞེས་པའི་དོན་ཡིན། སྤྱིར་དགེ་བསྙེན་ནི་རབ་ཏུ་བྱུང་བ་དང་ཁྱིམ་པའི་བར་གནས་སུ་ཡོད་པའི་བསླབ་སྡོམ་ [སྤྱིར་ན་འདི་ཁྱིམ་པའི་ཁོངས་སུ་གཏོགས་ཀྱང་འདིར་ཁྱིམ་པ་ཞེས་པ་ནི་ནང་ཆོས་ཀྱི་བསླབ་སྡོམ་གཏན་ནས་མི་ལེན་མཁན་ཞི་ལ་གོ་དགོས་པ་འདྲ།] ཞིག་ཡིན། ཁོང་གིས་བསྙེན་གནས་ཡན་ལག་བརྒྱད་ཀྱི་སྡོམ་པ་ཇི་སྲིད་འཚོའི་བར་བསྲུངས་བར་མཛད། [གོ་མའི་དགེ་བསྙེན་ཟེར་བ་དེ་ཡིན་པ་འདྲ།] ཡན་ལག་བརྒྱད་ནི་སྲོག་གཅོད་པ་དང་། རྐུ་བ། འཁྲིག་སྤྱོད། རྫུན། མྱོས་འགྱུར་གྱི་བཏུང་བ་དང་རྫས། ཕྱི་དྲོའི་ཁ་ཟས། སྤྲོ་སྐྱིད་རྒྱན་སྤྲོས། མལ་ཆེ་མཐོ་བཅས་ཡིན། སྤྱིར་བཏང་བསྙེན་གནས་ཡན་ལག་བརྒྱད་ནི་སེས་ལོན་ཁྱིམ་པ་བ་རྣམས་ཀྱིས་ཉི་མ་ལྔ་རེ་ལེན་སྲོལ་ཡོད་ཀྱང་མི་ཚེ་གང་པོར་ལེན་པ་ནི་ཚད་མཐོ་བ་དང་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པ་ཞིག་ཡིན། དྷརྨ་པ་ལས་ཁྱིམ་སྤངས་པ་དེ་ཐོག་མ་ཡིན་ལ་ཚངས་པར་སྤྱད་ན་དུས་ཚོད་ཡོད་ཚད་ནང་ཆོས་ཐོག་གཏོང་ཐུབ་ཀྱི་ཡོད། ཁོང་ཕལ་ཆེར་དགུང་ལོ་བརྒྱད་ནས་བཟུང་ཚངས་སྤྱོད་སྡོམ་པ་བླངས་ཏེ་སྐུ་ཚེ་གང་པོར་སྡོམ་པ་ཡང་དག་པར་བསྲུངས་བར་མཛད། ཁོང་གིས་རྒྱུན་དུ་ན་བཟའ་སེར་པོ་ཞིག་མནབ་སྲོལ་ཡོད་ཀྱང་དེ་སྲོལ་རྒྱུན་དགེ་སློང་གི་ན་བཟའ་མིན་ལ་དབུ་སྐྲ་ཡང་བཞར་བར་མི་མཛད། གང་ཡིན་ཟེར་ན་འཛམ་གླིང་གར་སར་འཕུར་སྐྱོད་བྱེད་པ་སོགས་ལས་ཀའི་དབང་གིས་ཉན་ཐོས་སྡེ་པའི་ (vinaya) འདུལ་ཁྲིམས་ལ་དོ་ཕོག་འབྱུང་བའི་སེམས་ཚོར་ཡོད། ཁོང་གི་བྱ་གཞག་དེ་དག་ནི་མཚན་མཐོང་གི་ཆེད་མི་ལ་དབང་འཛིན་སྙན་གྲགས་སོགས་ཀྱི་ཆེད་དུ་དེ་བས་མིན། དེས་ན་ཁོང་གི་མཛད་སྤྱོད་ནི་དེང་རབས་ནང་པའི་དཔེ་མཚོན་ཞིག་ཏུ་གྱུར་ཡོད། མདོར་ན་ཁོང་ནི་ཤྲཱི་ལངྐའི་ཡུལ་དུ་ཕེབས་པའི་བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་ཞིག་ཏུ་ངོས་འཛིན་བྱེད་ཆོག

ཁོང་སྤྱི་ལོ་ 1885 ལོར་གནས་མཆོག་རྡོ་རྗེ་གདན་ལ་གནས་སྐོར་ལ་ཕེབས་ཤིང་དེར་ཡོང་རྒྱུའི་སེམས་འགུལ་ནི་ཨེ་ཤི་ཡིའི་འོད་སྣང་ (TheLight of Asia) རྩོམ་པ་པོ་སྐུ་ཞབས་་ཨེཌ་ཝིན་་ཨར་ནོལཌ་ (Sir Edwin Arnold) ལགས་ཀྱིས་ནང་པའི་གནས་རྣམས་ནང་པར་ཕྱིར་སློག་སྟེ་བདག་སྲུང་ཆོག་པའི་ཁྲིམས་བསྐྱར་བཅོས་དགོས་པའི་ཞུ་གཏུགས་ཀྱི་ལས་འགུལ་འགོ་ཚུགས་ཡོད་པའི་དབང་གིས་བྱུང་བ་ཡིན། སྐུ་ཞབས་ཨེཌ་ཝིན་་ཨར་ནོལ་ཌ་མཆོག་ལ་ཝེ་ལི་་ག་མ་་ཤྲཱི་་སུ་མངྒ་ལ་ (Weligama Sri Sumangala) ཐེ་ར་མཆོག་ནས་ཐད་ཀར་བཀོད་བྱུས་གནང་གི་ཡོད།

སྤྱི་ལོ་ 1896 ལོར་སྐུ་ཞབས་ཕཱུལ་ཁེ་རུ་སུས་(Paul Carus) གདན་ཞུས་འབྱོར་བ་ལྟར་ཨ་རིར་སླར་ཡང་ཕེབས་པ་དང་། སྤྱི་ལོ་ 1902-04 བར་ཡང་བསྐྱར་ཕེགས་ཤིང་གང་དུ་ཕེབས་པའི་ཕྱོགས་སུ་སློབ་སྟོན་ཀྱང་རྒྱ་ཆེར་གནང་།

དྷརྨ་པ་ལ་མཆོག་སྐུ་ཞབས་ཨོལ་ཁོཊ་ཊ་དང་ལྷ་ལམ་ཚོགས་མི་རྣམས་དང་མཐའ་མཇུག་འབྲེལ་ཐག་བཅད། རྒྱུ་མཚན་ཨོལ་ཁོཊ་ཊའི་ལངས་ཕྱོགས་ནི་ཡོངས་ཁྱབ་ཆོས་ལུགས་སམ་གཅིག་གྱུར་བྱ་འདོད་པའི་དབང་གིས་ཏེ། ཡིག་ཆ་ཞིག་ཏུ། “ཁོང་གིས་ལྷ་ལམ་ཚོགས་པ་ཁས་ལེན་མི་བྱེད་པའི་རྒྱུ་མཚན་གཙོ་བོ་གཅིག་ནི་ཡོངས་ཁྱབ་ཆོས་ལུགས་གཙོར་འཛིན་པའི་དབང་གིས་ཡིན། རིང་ཐང་ལྡན་པའི་ནང་ཆོས་དང་ནང་ཆོས་མིན་པ་ལྷན་དུ་བསྲེས་ཏེ་མཐར་ཐུག་གི་བདེན་པའི་དཔེ་མཚོན་ཞིག་བྱུང་བ་དེ་ཁོང་ལ་མཚོན་ན་མཐོ་དྲགས་པ་འདྲ།” ཟེར་བཤད། དྷརྨ་པ་ལ་རང་གིས་ལྷ་ལམ་ཚོགས་པར་གསུངས་དོན་“ཁྱབ་འཇུག་གསོལ་མཆོད་ལ་ཆིག་སྒྲིལ་བྱས་པ་ཁོ་ན་རེད།” ཅེས་གསུངས་མྱོང་བ་དང་། ཡང་། “ཆོས་ལུགས་ཚང་མ་དོན་དུ་གཅིག་ཀྱང་ཆོས་བཤད་མཁན་ཁོ་ནས་མ་འགྲིག་པའི་བཟོ་ལྟ་སྟོན་གི་རེད། དོན་དངོས་ཆོས་བླ་ན་མེད་པ་གཅིག་པུ་དེ་ནང་པར་ཡོད།” ཅེས་གསུངས། མཐའ་དོན་སྤྱི་ལོ་1933 ཁོང་དགེ་སློང་གི་སྡོམ་པ་བཞེས་ནས་ལོ་དེའི་ཟླ་བ་བཅུ་གཉིས་པར་མྱ་ངན་འདས་ཤིང་སྐབས་དེར་དགུང་ལོ་68 ཡིན།

4. ཆོས་ལུགས་ཞབས་ཞུ།

ཤྲཱི་མ་ཐ་ཨ་ན་ག་རི་ཀ་དྷརྨ་པ་ལ་
དགུང་ལོ་30 དཀྱིལ་ཙམ་གྱི་པར།

དྷརྨ་པ་ལ་ན་གཞོན་སྐབས་མདའ་དཔོན་ཨོལ་ཁོཊ་ཊའི་ལས་ཀར་ཞབས་ཞུ་དང་ལྷག་པར་དུ་ཁོང་གི་སྐད་སྒྱུར་གྱི་བྱ་བ་བསྒྲུབས། ཡང་ཁོང་ལྕམ་བྷུ་ལ་་ཝཊ་་སུ་ཀས་ (Madame Blavatsky) དང་འབྲེལ་ལམ་གང་འཚམ་ཉེ་བར་གྱུར་ཅིང་མོས་ཁོང་ལ་པཱ་ལི (Pāli) སློབ་སྦྱོང་བྱ་རྒྱུ་དང་མིའི་རིགས་ཀྱི་བཟང་སྤྱོད་ལ་བྱ་བཞག་སྒྲུབ་དགོས་ཅེས་བསླབ་བྱ་གནང་བ་ལྟར་ཁོང་གིས་ཀྱང་དེ་ལྟར་བསྒྲུབས། སྐབས་དེར་ཁོང་གི་མཚན་ཡང་དྷརྨ་པ་ལ་སྟེ་ཆོས་སྐྱོང་ (Guardian of the Dharma) ཞེས་བསྒྱུར་བར་མཛད།

སྤྱི་ལོ་1891ལོར་ཨ་ན་་ག་རི་ཀ་་དྷརྨ་པ་ལ་མཆོག་དེང་སང་ཉམས་གསོ་གྲུབ་པའི་བྱང་ཆུབ་ཆེན་པོའི་ལྷ་ཁང་ (Mahabodhi Temple) ག་ལ་བ་གཽ་ཏམ་རྒྱལ་བུ་དོན་གྲུབ་མངོན་པར་སངས་རྒྱས་པའི་གནས་མཆོག་རྒྱ་གར་རྡོ་རྗེ་གདན་དུ་གནས་སྐོར་ལ་ཕེབས། སྐབས་དེར་རྡོ་རྗེ་གདན་གྱི་ལྷ་ཁང་ཧིན་དྷུ་བའི་བླ་མའི་ (Saivite priest) ཕྱག་ཏུ་བཟུང་ཞིང་སྟོན་པའི་སྣང་བརྙན་ཧིན་དྷུའི་འདྲ་གཟུགས་སུ་བསྒྱུར་བ། ནང་པའི་ཆོས་ཀྱི་བྱེད་སྒོ་བཀག་པ་སོགས་ཧང་སང་བའི་གནས་སུ་གྱར་བའི་མྱོང་ཚོར་བྱུང་ཞིང་། དེའི་དབང་གིས་ཁོང་ལ་རྩོད་ལེན་གྱི་ལས་འགུལ་སྤེལ་བའི་སེམས་ནུས་ཤིག་རང་ཤུགས་ཀྱིས་བྱུང་།

འཕྲིན་ཡིག་འདི་ 1902/06/23ཉིན་
དྷརྨ་པ་ལས་འཇར་པན་ཡུལ་ནས་ཧྥ་
རན་སིར་སྤྲིངས་བ་ཞིག་ཡིན།

ཤྲཱི་ལངྐའི་རྒྱལ་ས་ཁོ་ལོམ་བྷོ་ལ་ཡོད་པའི་བྱང་ཆུབ་ཆེན་པོའི་ཚོགས་པ་དེ་ཉིད་སྤྱི་ལོ་1891ལོར་བཙུགས་ཀྱང་མི་རིང་བའི་ལོ་རྗེས་མ་སྤྱི་ལོ་1892 ལོར་རྒྱ་གར་ཀལ་ཀུཊ་ཊ་ལ་སྤོས། རྩ་བའི་དམིགས་ཡུལ་གཙོ་བོ་གཅིག་ནི་རྡོ་རྗེ་གདན་གྱི་བྱང་ཆུབ་ཆེན་པོའི་ལྷ་ཁང་དང་། ནང་པའི་གནའ་བོའི་གནས་ཆེན་གཙོ་བོ་བཞི་ནང་པའི་འཛིན་སྐྱོང་གི་བདག་དབང་སླར་གསོ་ཡོང་བའི་ཆེད་ཡིན། ལས་དོན་སྒྲུབ་པར་དྷརྨ་པ་ལས་ནང་པའི་གནས་རྣམས་དུས་རབས་མང་པོ་རིང་བདག་བཟུང་བྱེད་མཁན་གྱི་བྲམ་ཟེའི་བླ་མ་རྣམས་ལ་ཁྲིམས་གཏུགས་ཀྱི་ལས་འགོ་བཙུགས། ཡུན་རིང་འབད་པ་བྱས་མཐར་རྒྱ་གར་རང་བཙན་ཐོབ་(1947) ནས་ལོ་བདུན་དང་དྷརྨ་པ་ལ་སྐུ་གཤེགས་(1933)ནས་ལོ་བཅུ་དྲུག་སོང་བའི་རྗེས་སུ་གཞི་ནས་གཞི་ནས་གྱོད་དོན་ལམ་ལྷོངས་བྱུང་། གནས་ཆེན་ཁག་གི་ཆ་ཤས་བདག་དབང་སླར་གསོ་བྱུང་བ་རྣམས་སྤྱི་ལོ་1949 ལོར་བྱང་ཆུབ་ཆེན་པོའི་ཚོགས་པའི་བཀོད་བྱུས་འོག་ཏུ་བཞག་ཅིང་། རྡོར་གདན་བྱང་ཆུབ་མཆོད་རྟེན་དེ་ཉིད་ནང་པ་དང་ཧིནྡྷུའི་ཚོགས་མིའི་འབོར་འདྲ་མཉམ་ལས་གྲུབ་པའི་ཚོགས་པ་ཞིག་གིས་འཛིན་སྐྱོང་དགོས་པར་བཟོས།

རྒྱ་གར་གྱི་གྲོང་ཁྱེར་ཁག་མང་པོ་ཞིག་ལ་དབུས་བྱང་ཆུབ་ཆེན་པོའི་ཚོགས་པ་བཙུགས་ཤིང་དེས་རྒྱ་གར་བའི་སེམས་ལ་ནང་ཆོས་ཀྱི་བསམ་བློ་མཐོར་འདེགས་འོང་བར་ཤུགས་རྐྱེན་ཐེབས་ཡོད། དེ་དག་ལས་མང་ཆེ་ཤོས་ཤེས་ཡོན་གྱིས་འགྱུར་ལྡོག་བཏང་ཡོད་ཀྱང་རྒྱ་གར་ལྷོ་ཕྱོགས་ཀྱི་རིགས་རུས་དམན་པའི་རིགས་ཀྱང་ཁ་ཤས་བྱུང་ཡོད།

ཡང་ཐད་ཀར་དྷརྨ་པ་ལའི་འབད་བརྩོན་ལ་བརྟེན་ཏེ་ཐེངས་ཤིག་སྟོན་པ་མྱ་ངན་འདས་པའི་གནས་རྩྭ་མཆོག་དྲུང་ངམ་ཀུ་ཤི་ན་གར་དེ་ཉིད་ནང་པ་རྣམས་ཀྱི་དོ་སྣང་བྱ་ཡུལ་གཙོ་བོར་གྱུར་ཡོད་པ་དང་དེ་ནི་དེ་སྔོན་དུས་རབས་མང་པོའི་རིང་བྱུང་བའི་གནད་དོན་ཞིག་ཡིན། བྱང་ཆུབ་ཆེན་པོའི་ཚོགས་པས་ལོ་རབས་དགུ་བཅུའི་(1890)ནང་རྒྱ་གར་དུ་ཁ་ཆེའི་ལམ་ལུགས་ཀྱིས་དབང་བསྒྱུར་འོག་ནང་ཆོས་ཉམས་རྒུད་བཏང་བ་ལ་འཐབ་རྩོད་གནང་ཡོད་པ་སྟེ། ཨ་ན་ག་རི་ཀ་དྷརྨ་པ་ལས་ཐེ་ཚོམ་མེད་པར་ཁ་ཆེ་མཁྲེག་འཛིན་རིང་ལུགས་ཀྱི་འགག་སྒོ་ནས་ནང་ཆོས་མི་ཐར་བའི་ཚུལ་ལ་སྐྱོན་བརྗོད་ཤུགས་ཆེར་གནང་ཡོད།

སྤྱི་ལོ་1893 ལོར་དྷརྨ་པ་ལ་མཆོག་ཨ་རིའི་ཆི་ཁ་གོ་ (Chicago) ལ་ཚུགས་པའི་རྒྱལ་སྤྱིའི་འཛམ་གླིང་ཆོས་ལུགས་ཀྱི་གྲོས་ཚོགས་ (Parliament of Religions) ཚོགས་འདུའི་སྐབས་"ལྷོ་རྒྱུད་ནང་བསྟན་"སྐུ་ཚབ་ཀྱི་མཚན་ཐོག་ནས་གདན་ཞུས་གནང་། སྐབས་དེར་ཐེ་ར་ཝ་ད་ (Theravada) ལ་ལྷོ་རྒྱུད་ནང་བསྟན་ཞེས་འབོད་པའི་སྐབས་ཡིན། དེ་སྐབས་ཁོང་སེ་ཝམ་མི་་ཝི་ཝེཀ་་ཨ་ནན་ད་(Swami Vivekananda) དང་ངོ་མཇལ་བྱུང་ཞིང་བྱ་བ་ལེགས་གྲུབ་བྱུང་། དེ་ནི་སེ་ཝམ་མི་་ཝི་ཝེཀ་་ཨ་ནན་ད་ནི་གྲོས་ཚོགས་ནང་སྙན་གྲགས་དང་ཆེ་མཐོང་ཐོབ་པའི་སྒང་ཡིན་པས་རྒྱུད་ལམ་ཁག་ནས་ཀྱང་དོ་སྣང་གང་འཚམ་བྱུང་ཡོད། དྷརྨ་པ་ལ་དགུང་ལོ་སུམ་ཅུའི་ནང་ནས་བཟུང་འཛམ་གླིང་གི་མིག་རྒྱན་དུ་གྱུར་ཟིན་ཅིང་མུ་མཐུད་ནས་ཡུལ་ཕྱོགས་གར་སར་ཕེབས་ཏེ་བཀའ་སློབ་ལམ་སྟོན་གནང་བ་དང་། དེའི་རྗེས་མ་དགུང་ལོ་བཞི་བཅུའི་ནང་འཛམ་གླིང་གི་ཡུལ་གྲུ་གང་སར་གཙུག་ལག་ཁང་ (viharas) བཞེངས་བའི་མཛད་པ་སོགས་བསྐྱངས་པ་དང་ཕྱོགས་མཚུངས། སེས་ལོན་དུ་སྨན་ཁང་དང་སློབ་གྲྭ་འཛུགས་སྐྲུན་གནང་བ་དང་རྒྱ་གར་དུ་ལྷ་ཁང་བཞེངས་རྒྱུ་སོགས་ལ་ཐུགས་བརྩོན་ཧ་ཅང་གནང་། དེ་དག་ལས་གང་དུ་སྟོན་པས་ཆོས་འཁོར་ཐོག་མར་བསྐོར་བའི་གནས་ [ཝཱ་རཱ་ཎ་སཱིའི་] ས་ར་ཎ་ཐའམ་དྲང་སྲོང་ལྷུང་བ་རི་དྭགས་ནགས་སུ་གཙུག་ལག་ཁང་བཞེངས་པ་དེ་གལ་ཆེ་ཤོས་ཤིག་ཆགས་ཡོད། སྐབས་ཤིག་ཁོང་ཧ་ཝི་ཡིའི་ (Hawaii) བརྒྱུད་དེ་རྒྱ་གར་དུ་ཕྱིར་ཕེབས་སྐབས་རྒྱལ་པོ་ཀ་མེ་ཧ་མེ་ཧ་ (Kamehameha) ཡི་རྒྱལ་རྒྱུད་ལྕམ་མེར་རས་་ཨི་་ཧྥོ་སེ་ཊར་ (Mary E. Foster) དང་ཐུག་འཕྲད་བྱུང་ཞིང་བུད་མེད་དེ་སེམས་ཚོར་གྱི་དཀའ་ངལ་ཡོད་པ་ཞིག་ཡིན་པས་དྷརྨ་པ་ལས་ནང་ཆོས་ཀྱི་ཐབས་ལམ་དང་བསྟུན་ནས་སེམས་གསོ་ལེགས་པར་གནང་། དེའི་སྐུ་དྲིན་གསབ་ཆེད་མོས་གཏོང་ཕོད་ཆེན་པོས་ཧིན་སྒོར་ས་གཅིག་ལྷག་གིས་འབུལ་བ་ཕུལ། སྤྱི་ལོ་ 2010 ལོར་བརྩིས་ན་ཨ་སྒོར་ས་ཡ་གཉིས་དང་འབུམ་བདུན་ལྷག་ཡོད། ཡིན་ནའང་རྒྱ་གར་ནང་དུ་ཨར་ལས་པར་ལས་གླ་དམའ་བས་སྤྱོད་སྒོ་ཆེ་བ་བྱུང་ཡོད། སྤྱི་ལོ་1897 ཁོང་གིས་ལོར་སེས་ལོན་དུ་སློབ་གྲྭ་འཛུགས་པར་ཕེབས་པའི་མི་རན་ཌ་ཌེ་་སཽ་ཛ་་ཁ་ན་ཝར་རོ་ (Miranda de Souza Canavarro) ལ་སངྒྷ་མིཏྟ་ཞེས་པའི་མཚན་བསྟོད་བྱས་ཤིང་ནང་ནང་པར་ཞུགས། དྷརྨ་པ་ལའི་ཉིན་ཐོ་འབོར་ཆེན་ཞིག་དཔེ་སྐྲུན་ཞུས་པ་དང་ཁོང་གིས་དྲན་ཐོ་ཁ་ཤས་ཀྱང་བྲིས་གནང་ཡོད། གོང་གསལ་འདི་དག་དུས་རབས་ཉི་ཤུ་པའི་ནང་པ་སྐད་གྲགས་ཅན་སངྒྷ་རཀྵི་ཏ་ (Sangharakshita) རླུང་རྟ་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་ (Windhorse Publications) 1996 ནས་བཀའ་འཁྲོལ་དང་བསྟུན་ནས་བསྒྲིགས།

5. དྷརྨ་པ་ལ་དང་། ཚན་རིག་དང་། བདེན་དོན་རྩོད་ལེན་གྱི་ནང་པ།

དྷརྨ་པ་ལའི་ནང་ཆོས་ཀྱི་རྣམ་པ་ལ་མཁས་དབང་ག་ན་ན་ཐ་་ཨོ་བེ་ཡེ་ཤེ་ཀེ་རེ་ཡིས་ (scholar Gananath Obeyeseker) {བདེན་དོན་རྩོད་ལེན་གྱི་ནང་པ་} [ཡེ་ཤུ་གསར་མ་ལ་དཔེར་བྱས་ཏེ་བརྗོད་པ་ཞིག་ཡིན་པ་འདྲ།]ཞེས་བརྡ་ཆད་བཏགས་གནང་བ་དེ་ཡང་ཡང་སྤྱད་མྱོང་། འདིའི་བདེན་དོན་རྩོན་ལེན་གྱི་རྣམ་པ་གཉིས་ཏེ། དང་པོ་ནང་ཆོས་སློབ་གཉེར་བྱས་ཏེ་རང་དབང་གི་དཔེ་མཚོན་རྩོད་ལེན་གྱི་རྣམ་པའི་ཤུགས་རྐྱེན་ཡོད་པ་དང་། བསམ་མནོའི་རང་དབང་། ནང་དུ་ཉམས་མྱོང་བྱུང་བ་དེ་དག་རེ་རེ་བཞིན་དོ་སྣང་བྱེད་བ་བཅས་པ་ཡིན་ལ། གཉིས་པ་ཡེ་ཤུ་བས་རང་ལྟ་མཆོག་འཛིན་དང་། མི་སེར་སྤེལ་ཡུལ་བྱེད་པ། ཡེ་ཤུའི་ཆོས་སྤེལ་མཁན་གྱིས་ནང་ཆོས་ཉམས་རྒུད་གཏོང་བའི་བྱ་སྤྱོད་བཅས་ལ་རང་འགུལ་གྱིས་ངོ་རྒོལ་བྱས་པས་ཡིན། "དམངས་ཕལ་པ་དང་འབྲེལ་བར་ལས་དོན་སྒྲུབ་པ་ལ་ཁུ་སིམ་པའི་སྤྱོད་ཚུལ་དེ་གལ་ཆེ་ཤོས་ཡིན།"སོགས་གསུངས།

ནང་ཆོས་པ་ལ་{བདེན་དོན་རྩོད་ལེན་གྱི་ནང་པ}ཞེས་པའི་ཐ་སྙད་ཀྱིས་འགྲེལ་བཤད་བྱས་ན་དེང་སང་འོས་འཚམས་ཡིན་པ་སྟེ། སྤྱིར་ཁོང་གིས་ནང་ཆོས་གནང་ཕྱོགས་ཐད་ནུབ་ཕྱོགས་པའི་བསམ་བློའི་ཤུགས་རྐྱེན་ཡོད་པ་དང་། ཨེ་ཤི་ཡེའི་ནང་པས་ཡེ་ཤུ་རང་ལྟ་མཆོག་འཛིན་རིང་ལུགས་པར་ཁ་གཏད་གཅོག་པའི་ཐབས་ཡང་ཡང་གནང་བ་བཅས་ཡིན། དེང་གི་ནང་པས་ནང་ཆོས་སྲོལ་རྒྱུན་ལྟར་དོ་ནན་གནང་སྟེ་ཕྱོགས་གཞན་དག་ལ་དོ་ནན་གནང་རྒྱུ་ལྷོད་གཡེང་ཤོར་བ་དང་། ཡང་དེང་རབས་ཀྱི་ནང་པ་རིགས་ཁག་གཅིག་གིས་སྐྱ་བོ་དང་དགེ་འདུན་ལྡོག་ཕྱོགས་སུ་འཛིན་པ་སྟེ་དངོས་ཡོད་རྒྱུ་མཚན་གལ་ཆེར་འཛིན་པ་ལས་དངོས་པོའི་རང་བཞིན་ལས་འདས་པའི་ལྷ་སྒྲུང་ལ་ཡིད་རྟོན་མི་བྱེད། དེང་གི་ཚན་རིག་དང་མ་འགལ་བ། དངོས་པོའི་ཆོས་ཉིད་ལ་ཡིད་རྟོན་བྱེད་པ། གསར་གཏོད། དཔྱོད་ཤེས། མང་གཙོ། ཕྱོགས་ཞེན་འགོག་སྡོམ། ཆོས་ལུགས་སུ་ཞུགས་ནས་ཉམས་ལེན་གནང་བ། དུས་ཆེན་སྲུང་བརྩི་ཞུ་བ་སོགས་ཡིན་འདུག

དྷརྨ་པ་ལ་ནི་དེང་དུས་ཨེ་ཤི་ཡའི་ནང་པའི་དཔེ་མཚོན་བླ་མ་མེད་པ་ཞིག་དང་ཕལ་ཆེར་ནང་ཆོས་གསར་པ་སྟེ་བདེན་དོན་རྩོད་ལེན་གྱི་ནང་པའི་དཔེ་མཚོན་མཆོག་ཏུ་གྱུར་པ་ཞིག་ཀྱང་ཡིན། དམིགས་བསལ་དུ་ཁོང་གིས་ནང་ཆོས་ཚན་རིག་དང་མཐུན་པའི་སྒོ་ནས་ཁྱབ་སྤེལ་བྱེད་རྒྱུར་དོ་སྣང་གནང་བ་དང་ལྟ་གྲུབ་འཕེལ་རིམ་ཡང་དམིགས་བསལ་བ་ཡིན་པ་རེད།

6. དཔྱད་རྩོམ་རིགས།

དྲང་བདེན་ལམ་ལ་ཕྱིར་ཞུགས་ (Return to Righteousness) ཞེས་པའི་དྷརྨ་པ་ལའི་མཛད་རྗེས་ཕྱོགས་བསྡུས་ནང་། བཀའ་སློབ་ཕྱོགས་བསྡུས། རྩོམ་ཡིག་ཕྱོགས་བསྡུས། ཨ་ན་ག་རི་ཀ་དྷརྨ་པ་ལའི་འཕྲིན་ཡིག (ཨ་ནན་ད་་གུ་རུས་རྩོམ་སྒྲིག་བྱས། ས་གནས་ཁོ་ལོམ་བོ། པར་སྐྲུན་མཁན། ཤེས་ཡོན་དང་རིག་གཞུང་གི་བློན་ཆེན། དུས་ཚོད། 1966)

6.1. འཛམ་གླིང་གིས་ནང་པར་བུ་ལོན་ཟུག་པ། (1893)

ཨ་ན་ག་རི་ཀ་དྷརྨ་པ་ལ་མཆོག་རྒྱལ་སྤྱིའི་ཆོས་ལུགས་གྲོས་ཚོགས་ (Parliament of World Religions) ཐོག་ཕེབས་པ།

གཡོན་ནས་གཡས་ལ་བརྩིས་པའི་དང་པོ་ཝིརཅནྡ་གནྡྷི་
(Virchand Gandhi)དང་། ཨ་ན་ག་རི་ཀ་དྷརྨ་པ་ལ།
སུ་་ཝ་མི་ཝི་ཝེཀ་ཨ་ནན་ད་(Swami Vivekananda)
 བྷོ་ནེཊ་་མཱུ་རས་(G. Bonet Maury)

ཡིག་ཆ་འདི་སྤྱི་ལོ་ 1892 ལོའི་ཟླ་བཅུ་གཉིས་ཚེས་བརྒྱད་ལ་ཨ་རིའི་ཆི་ཁ་གྷོ་ (Chicago) ལ་འཛམ་གླིང་རྒྱལ་སྤྱིའི་ཆོས་ལུགས་གྲོས་ཚོགས་འཚོགས་སར་སྒྲོག་སྦྱང་གནང་ཡོད་པ་རེད་ལ་སྐབས་དེ་ཚོགས་མིའི་འབོར་ཧ་ཅང་མང་། དྷརྨ་པ་ལ་ཁོང་ཉིད་སྐུ་ཚེའི་སྔ་སྟོད་ནས་ནུབ་ཕྱོགས་པའི་མི་རྣམས་ལ་ནང་ཆོས་ངོ་སྤྲོད་བྱ་རྒྱུའི་སེམས་འདུན་ཤུགས་ཆེར་ལྡན་བཞིན་པ་རེད། སྐབས་དེར་གཏན་བཤད་ནང་ཁོང་གིས་ཚན་རིགས་དང་། ནུབ་ཕྱོགས་པའི་ཤེས་རིག ཡེ་ཤུའི་ཆོས་ལུགས་སོགས་ཀྱི་ལུང་འདྲེན་གྱིས་གང་བར་བྱས་ཏེ་ཡིད་འགུལ་ཐེབ་པ་བཟོས་ཡོད་ལ། དེས་ནུབ་ཕྱོགས་པའི་རིག་པའི་གཞུང་ལུགས་གང་དག་ལས་ཁྱད་པར་དུ་འཕགས་པ་ཡིན་པའི་བརྡ་ལན་ཞིག་སྤྲད་ཡོད། ལྷག་དོན་དུ་ཁོང་རང་ཉིད་ཀྱི་སྐུ་ཚེ་སྐྱེལ་སྟངས་དེ་ནི་ཆོས་རྒྱལ་ཨ་ཤོ་ཀ་དང་སྟོན་པའི་འཁོར་ཁྱིམ་པ་བའི་འདུལ་ཁྲིམས་ལྟར་ཉམས་སུ་བླངས་བ་ཞིག་ཡིན་པར་བརྗོད་ཡོད།

6.2 རེ་བཟང་ཕུགས་བཅོལ། (1915)

སྐབས་དེར་ནུབ་ཕྱོགས་པའི་སྤྱི་ཚོགས་སུ་ནང་ཆོས་ལ་དོན་དངོས་དང་མི་མཐུན་པའི་བཤད་ཚུལ་སྣ་ཚོགས་ཡོད་ལ། ཁྱད་པར་དུ་ཡེ་ཤུའི་ཆོས་སྤེལ་མཁན་ཚོས་ནང་ཆོས་ནི་ཡིད་ཆད་རིང་ལུགས། ཆད་ལྟ་བ། སྒྱིད་ལུག་རིང་ལུགས་ཡིན་པ་སོགས་ལོག་འགྲེལ་སྣ་ཚོགས་བྱེད་ཀྱིན་་ཡོད། རྒྱུ་མཚན་དེ་ལ་གཙོ་བོར་དམིགས་ཏེ་དྷརྨ་པ་ལས་བརྒལ་ལན་གནང་ཡོད་ཅིང་ཆེད་རྩོམ་འདིར་དམིགས་གསལ་གྱི་ཁུངས་ལུང་རྒྱུ་མཚན་ཡང་བཀོད་གནང་ཡོད།

6.3 སྟོན་པའི་འཕྲིན། (1925)

དྷརྨ་པ་ལའི་སྐུ་ཚེའི་སྨད་ཀྱི་རླབས་ཆེན་གྱི་མཛད་རྗེས་སྐབས། ཁོང་གིས་ཡེ་ཤུས་ཆོས་སྤེལ་རིང་ལུངས་ལ་འགོག་རྒོལ་བ་མཛད་པའི་གསུང་གི་ང་རོ་ལ་རྒྱུ་མཚན་ལྷག་ཏུ་ལྡན་པ་ཡོད་པ་སྟེ། སྐབས་དེར་དབྱིན་ཇི་བས་སེས་ལོན་མི་སེར་སྤེལ་བའི་བྱ་འགུལ་དང་དེར་ཡེ་ཤུའི་ཆོས་སྤེལ་མཁན་ཚོས་བྱ་སྤྱོད་སོགས་གནད་དོན་མང་པོ་ཞིག་ཁོང་གིས་ཁོང་དུ་ཆུད་ཡོད་པས་རེད། འདི་ནི་བདེན་དོན་རྩོད་ལེན་གྱི་ནང་དཔེ་མཚོན་གསལ་པོ་ཞིག་ཡིན།

6.4 ནང་བསྟན་གྱི་ལྟ་བའི་འཕེལ་རིམ། 

(1926) དྷརྨ་པ་ལའི་སྐུ་ཚེའི་ནང་ཚན་རིག་སྨྲ་བ་ཆེན་པོ་ཌར་ཝིན་ (Darwin) ལྟ་གྲུབ་ཀྱིས་ཤུགས་རྐྱེན་ཐེབ་ཡོད་པས། ཁོང་གིས་ནང་ཆོས་འདི་ཉིད་དེང་དུས་ཚན་རིག་དང་མཐུན་པར་ངོ་སྤྲོད་གནང་ཐབས་བྱ་རྒྱུ་དེ་ཁོང་གི་མཛད་པའི་ཆ་ཤས་ཤིག་ཆགས་ཡོད།

7. སེངྷ་ལའི་ནང་པའི་མི་རིགས་ལ་སྨན་པའི་མཛད་ཕྲིན་བསྐྱངས་ཚུལ།

དྷརྨ་པ་ལ་ནི་དུས་རབས་བཅུ་དགུ་པའི་ནང་བསྟན་བསྐྱར་གསོའི་མཛད་རྗེས་ཆེ་ཤོས་ཡིན་པ་སྟེ། སྐབས་དེའི་ཡེ་ཤུའི་ཆོས་སྤེལ་མཁན་ཚོའི་ཤེས་ཡོན་ཁྱབ་སྤེལ་ (སློབ་གྲྭ ཁག་དང་ YMBA) དང་འགྲན་ཐུབ་པའི་ནང་པའི་ཤེས་ཡོན་ལྟེ་གནས་ཁག་འཛུགས་སྐྲུན་གནང་ཡོད་ལ། དེ་རྗེས་དུས་རབས་ཉི་ཤུ་པའི་སྐབས་སུའང་མཛད་ཕྲིན་བསྐྱངས་ཡོད། ཌེ་ཝོཊ་ཊས་ [De Votta ཞེས་པ་སུ་ཡིན་མ་ཤེས་] དོན་ལ་གནས་པའི་རྩ་བའི་དོན་ཚན་བཞི་ཞེས་ཆེད་བརྗོད་གནང་ཡོད་པ་སྟེ། “དང་པོ། ནང་ཆོས་དང་སེངྷ་ལའི་རིག་གཞུང་ལ་བསྟོད་པ། གཉིས་པ། དབྱིན་ཇིའི་སྲིད་དབང་གཅིག་བསྡུས་རིང་ལུགས་ལ་སྐྱོན་བརྗོད། གསུམ་པ། ཤྲཱི་ལངྐའི་ནང་པ་རྩ་སྟོང་འགྲོ་ཉེན་ལ་དོ་སྣང་། ལྔ་པ། སེངྷ་ལའི་ནང་པའི་རིག་གནས་གསོན་ཤུགས་རྒྱས་པའི་རེ་བ་”བཅས་ཡིན། ཁོང་གིས་དོན་ཚན་དང་པོ་གསུམ་དཔེ་རིས་ཀྱི་ལམ་ནས་མི་དམངས་ལ་འགྲེལ་བཤད་ཀྱང་གནང་ཡོད་པ་སྟེ། "དྭངས་གཙང་གི་མཛེས་པའི་མཚོ་གླིང་འདི་ནི་ཀླ་ཀློས་གཏོར་བརླགས་མ་བྱས་པའི་སྔོན་དུ་ཨཱརྱན་ [འཕགས་པ་] སེངྷ་ལའི་མི་རིགས་ཀྱིས་བསྐྲུན་པའི་ཞིང་ཁམས་ཤིག་ཡིན། བྱ་སྤྱོད་འདི་དག་ཆོས་དང་མི་མཐུན་པ་མི་རྣམས་ཀྱིས་ཤེས་ཀྱིན་མེད་་ [ཚེག་ཐུང་གསུམ་འཐེན་པ་ནི་འདི་ནས་འདིའི་བར་བསྡུས་ཟེར་བའི་རྟགས་ཡིན] ཡེ་ཤུ་དང་ལྷ་མང་བསྟེན་རིང་ལུགས་ (ཧིནྡྷུ་རིང་ལུགས་) པས་ཕྱུགས་ཟོག་གསོད་པ་དང་། རྐུ་བ། གཞང་འཚོང་བ། ཁྲིམས་ལུགས་ལ་མི་བརྩི་བ། རྫུན་བཤད་པ། ཆང་གིས་བཟི་བ་ [་་་] གནའ་རབས་དང་། ལོ་རྒྱུས། སྤྱི་ཚོགས་གསར་པའི་མི། ལྷ་གསོལ་འདྲེ་གསོལ་གྱི་ཀླ་ཀློའི་ལོག་ཆོས་རྣམས་དབྱིན་གཞུང་གིས་ཁྱབ་སྤེལ་བྱས་པ་ཞིག་ཡིན། ད་ལྟ་དེ་དག་རིམ་བཞིན་འགོག་བཞིན་པ་ཡིན་སོགས་གསུངས།

སྐབས་ཤིག་ཁོང་གིས་རྒྱ་གར་ཏ་མིལ་ཝ་དྱ་ [vadai: གྲོ་གོར་སྣུམ་བསྲེགས་ཤིག] འཚོང་མཁན་དཀྱུས་མ་ཞིག་ལ་སེམས་ཤུགས་འཕེལ་ཆེད་བསྟོད་བསྔགས་དང་། སེངྷ་ལའི་མི་མང་གི་ལེ་ལོ་སྒྱིད་ལུག་འགོག་པ་དང་། མི་མང་ཡར་སྐུལ་གཏོང་ཕྱིར་སྐྱོན་བརྗོད་གནང་ཡོད། ཕྱོགས་གཞན་ནས་ཕྱུགས་ཟོག་བསད་དེ་བ་གླང་གི་ཤ་ཟ་བར་ངོ་རྒོལ་ཤུགས་ཆེན་གནང་ཡོད། མདོ་དོན་ཁོང་གིས་དབྱིན་ཇིའི་དབང་ཆ་གཅིག་བསྡུས་རིང་ལུགས་ལ་ངོ་རྒོལ་བྱེད་པའི་རྒྱུ་མཚན་དེ་ཆབ་སྲིད་དང་དཔལ་འབྱོར་ལ་དམིགས་པ་མིན་པར་དེ་ནི་ཆོས་ལུགས་ཀྱི་ཕྱིར་ཏེ། གོང་གསལ་བཞིན་སེངྷ་ལའི་རྒྱལ་ཁམས་འདི་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་ཐོག་ནས་ནང་པ་རང་སྐྱོང་རང་བདག་ཡིན་པའི་རྒྱུ་མཚན་གྱི་རེད།

ཡང་སྤྱི་ལོ་ 1915 ནང་ཧ་ཅང་བཟོད་ཐབས་མེད་པའི་སེས་ལོན་ཁ་ཆེ་བ་ཁ་ཤས་ཀྱི་བྱ་སྤྱོད་ལ་ཁ་གཏད་བཀྱག་གནང་ཡོད་པ་སྟེ། སྐབས་དེར་ཁ་ཆེ་སིལ་ཚོང་བ་དག་གིས་འགྲན་ཟླ་སེངྷ་ལ་དམིགས་འབེན་དུ་བཟུང་བའི་བྱ་བ་ལམ་དུ་སོང་ཡོད། སྤྱི་ལོ་ 1912 ལོར་དྷརྨ་པ་ལས། “མུ་ཧམ་མེ་དམ་སྟེ་ཡུལ་གྱར་བའི་མི་མང་ [་་་] ཡ་ང་མེད་པའི་བུན་བདག་གི་གཡོ་ཐབས་འཇུའུ་བའི་ཤེས་རིག་ལྟར་ཡར་རྒྱས་གོང་འཕེལ་དུ་སོང་། ས་སྐྱེས་རྡོ་སྐྱེས་ཀྱི་སེངྷ་ལའི་མི་བུ་དག་གིས་ཡུལ་གྱར་བས་འདོད་ལྟར་འཛུལ་བྱེད་པ་ལས་སྲུང་སྐྱོབས་བྱེད་པར་ཕ་མྱེས་ཀྱི་ལོ་ངོ་ 2358 རིང་གི་ཟུང་ཁྲག་གི་བཞུར་རྒྱུན་འགྲོ་གྲོན་བཏང་ཡོད། [་་་] མིག་སྔའི་ཡུལ་གྱར་དབྱིན་ཇི་བ་དང་། རྒྱ་གར་ལྷོ་ཕྱོགས་ཀྱི་ཡུལ་གྱར་བ་མུ་ཧམ་མེ་དམ་སེས་ལོན་ལ་ཡོང་ནས་ཚོང་འབྲེལ་གྱི་ཉམས་མྱོང་མེད་ཀྱང་ཡུལ་མི་ཚོར་སྣང་ཆུང་གཏོང་། [་་་] མཇུག་འབྲས་སུ་ཁོང་ཚོར་ཁེ་བཟང་ཐོབ་ཅིང་ས་སྐྱེས་རྡོ་སྐྱེས་ཀྱི་སེས་ལོན་པ་གྱང་ལ་བརྡབས།” ཅེས་བྲིས་ཡོད། མདོར་ན་དྷརྨ་པ་ལ་དང་ཁོང་གི་ཚོགས་པས་མི་མང་ལ་བློ་སྤོབས་སྤེལ་བ་དང་གལ་ཆེ་བའི་མི་རིགས་ཀྱི་རྩ་དོན་ཞེས་པ་དེར་ལེགས་སྐྱེལ་ཤུགས་ཆེན་ཕུལ་ཡོད་པ་རེད།

སྐབས་རེར་དྷརྨ་པ་ལས་མི་རིགས་དབྱེ་འབྱེད་ཀྱི་ཐ་སྙད་ཀྱང་བེད་སྤྱོད་བྱས་མྱོང་བ་དངོས་འབྲེལ་ཡིན་པ་སྟེ། འདིར་མཚོན་བྱེད་ཙམ་དུ་དཔེ་གཉིས་ཙམ་བཀོད་ན། ཁོང་གིས་“ཕྱེད་ཀླ་ཀློ་དང་ཕྱེད་དུད་འགྲོའི་ཨ་ཧྥི་རི་ཁ་བ” ཞེས་དང་། “དེ་ཚོ་ཚང་མས་ (ཡེ་ཤུའི་ཆོས་སྤེལ་མཁན་) བཤད་ཐུབ་པ་ནི་ཁ་ནཱན་དང་གྷ་ལི་ལཻའི་གནའ་སྒྲུང་སྟེ། དོན་དངོས་ཨ་རབ་བྷིའི་བཤད་རྒྱུན་ལས་བྱུང་བ་རེད།” ཅེས་བཤད་མྱོང་ཡོད་འདུག སྤྱིར་དྷརྨ་པ་ལས་སེངྷ་ལའི་མི་རིགས་ནི་ཨརྱན་ (Āryan) ཏེ་འཕགས་པའི་རིགས་རྒྱུད་གཙང་མ་ཡིན་པར་ཡིན་ཆེས་གནང་ཞིང་། ཁོང་གིས་སེངྷ་ལའི་བུད་མེད་རྣམས་ཡུལ་གྱི་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་གཞན་དང་རིགས་རྒྱུད་མ་འདྲེ་བར་ (Mischling) ངེས་པར་དུ་འཛེམ་ཟོན་དགོས་སྐོར་ནན་བརྗོད་གནང་ཡོད་འདུག

8. རྗེས་དྲན། (Legacy) 

[ས་བཅད་འདི་དབྱིན་ཡིག་ལྟར་ན་འདས་པོའི་ཁ་ཆེམས་ནང་གསལ་བའི་ནོར་སྐལ་གྱི་ཐོབ་བྱ་ལ་གོ་བར་འདུག་ཀྱང་དོན་གྱི་བབ་ལ་བལྟས་ན་མཛད་རྗེས་དྲན་གསོ་ལྟ་བུ་ཞིག་འདུག་པས་གནས་སྐབས་རིང་རྗེས་དྲན་ཟེར་བཞག] སྤྱི་ལོ་ 2014 ལོར་རྒྱ་གར་དང་ཤྲཱི་ལངྐས་དྷརྨ་པ་ལ་གཤེགས་ནས་ལོ་གྲངས་ 150 ལོན་པའི་མྱ་ངན་རྗེས་མཚོན་དོན་དུ་གཞུང་གི་སྦྲག་ཐམ་ལ་གཤེགས་ཚེས་བཀོད་དེ་འགྲེལ་སྤེལ་གནང་ཡོད། ཆེ་བཀུར་མཚོན་པའི་ཆེད་ཁོ་ལོམ་བྷོའི་ (Colombo) སྲང་ལམ་ཞིག་ལ་“ཨ་ན་ག་རི་ཀ་དྷརྨ་པ་ལ་་མ་ཝ་ཐ”སྟེ། ཨ་ནག་ག་རི་ཀ་དྷརྨ་པ་ལའི་སྲང་ལམ་(Angarika Dharmapala Street) ཞེས་བཏགས་ཡོད།

ཕྲན་ནས་རྣམ་ཐར་འདི་ཝི་ཀི་རིག་མཛོད་ནང་ལྟར་བསྒྱུར་ཡོད། དགོངས་འཆར་ཡོད་ན་གསུངས།